දෙපැත්තෙන් හාරා ගෙන යනවා
පොළොව මැද දී එකට මුණගැසුණාම පාටි දානවා!
(ක්රිෂ්ණ විජේබණ්ඩාර)
ඔවුන්ගේ වැඩ පාලක ඉංජිනේරුවරයා ‘සුද්දෙකි’. ඒ කියන්නේ ‘ස්වීඩන්’ ජාතිකයෙකි. ‘සුද්දා’ මදක් එහා මෙහා වන තුරු බලා සිටි ‘උමං කම්කරුවන්’ දෙදෙනා, කරමින් සිටි කාරිය මොහොතකට නවතා බුලත් විටක් හපන්නට ගත්තෝ ය. ඉක්බිති සීරුමාරු බලා, කිසිවෙකුට නො පෙනෙන තැනකට කෙළ ගැසූහ.
‘මේකේ වැඩ කරන අයට බුලත් විට කෑමත් තහනම් කරලයි තියෙන්නේ. සුද්දා දැක්කොත් ඉතින් බලු බැණුම් තමයි’, බුලත් කෑ කට නො පෙන්වන්නට පරිස්සම් වෙමින් ඔවුහු අපට කීහ.
අප දැන් සිටින්නේ ‘කුකුළේ ගඟ’ ජල විදුලිබලාගාර ව්යාපෘතියේ දිගින් කිලෝමීටර් පහක් පමණ ඈත, පොළොව මට්ටමේ සිට අඩි පන්සියයක් තරම් ගැඹුරින් භූගතව දිවෙන උමගය ඇතුළේ ය. මහ පොළොව කුහරයෙහි ඇත්තේ ගල්, පස්, වතුර සහ මඩ ආදී දේවල් ය. උමගක් කණින්නේ ඒවා හාරා ඉවත් කිරීමෙනි. එහෙත් උමං කණිද්දී ‘මිනිස් අපද්රව්යවලින්’ තොරව, පිරිසිදුව තබා ගැනීමට උමං කණින්නෝ වග බලා ගනිති. කැණීම්වල නිරත වීම මෙන් ම, භූගත උමං මාර්ගයක් ඇතුළේ වැඩ කිරීම ද, රැයක් දවාලක් නො දකින අමුතුම තාලේ ජීවිතයකි. කුකුළේ විදුලි බලාගාරයේ ප්රධාන උමගය දිගින් කිලෝමීටර් 5.71කි.
‘කුකුළේ ජල විදුලිබලාගාර ව්යපෘතිය’ ඉදි කෙරෙන සමයේ ගිය මාධ්ය චාරිකාව ලියුම්කරුට සිහිපත් වූයේ, ඉකුත් පෙබරවාරි 05 වැනි දා රූපවාහිනී නාලිකා ඔස්සේ දිග හැරුණු ‘ආසියාවේ දිගම වාරි උමග’ පිළිබඳ පුවත නිසා ය. එහි දිග කිලෝමීටර් 28කි. උමගය ඉදි කිරීම පිණිස, එදින ජනාධිපති ගෝඨාභය රාජපක්ෂ අතින් පලුගස්වැව දී පස් පිඩැල්ලක් කපා වැඩ ඇරඹිණි. මොරගහකන්ද ජලාශ ව්යාපෘතියෙහි කොටසක් වශයෙන් ඉදි කරන්නට යන මේ උමගය ඇරඹෙන්නේ ඇලහැර, කෝඳුරුවාවෙනි. එය පලුගස්වැව, මීගස්වැවෙන් අවසන් වේ.
ලියුම්කරුගේ මතකයේ හැටියට, කුකුළේ මාධ්ය චාරිකාව යෙදුණේ 2000 වසරේ මුල් කාර්තුවේ දී ය. පොළොව ඇතුළත වායු ධාරා දුබල බැවින් තරමක් රස්නේ ය. එහෙත් කුකුළේ උමගය නම් හරියට ‘ඒසී’ කළා වාගේ ය. එළියේ සවිකළ දැවැන්ත සිසිලන යන්ත්ර මගින් නිපැයෙන ‘ඔක්සිජන්’ වායුව මුසු කළ පිරිසිදු සුළං ධාරා උමග ඇතුළට පොම්ප කෙරේ. එය කෙරෙන්නේ ‘පොල් ගසක්’ තරම් මහත නළයක් මගිනි. එය උමගයේ වහලයට එල්ලා සවිකර තිබේ. උමං කට දෙස ඈත සිට බලන කෙනෙකුට පෙනෙන්නේ, පොළොවේ කණින ලද ගුහාවකට (ගුලකට) දැවැන්ත සර්පයෙකු රිංගා ගෙන ඇති සෙයකි!
උමං පිවිසුම ඔස්සේ වරින්වර විශාල ට්රක් රථ, ඩබල් කැබ් රථ සහ ජීප් රථ ද ඇතුළට යති. එළියට එති. උමගයේ ඇතුළත ‘ටියුබ් ලයිට්’ දමලා ය. එබැවින් පොළොව යට සිටිය ද. කිසිදු අඳුරක් නැත්තේ ය. හරියට මහ දවල් වාගේ ය. දොර දෙකේ බස් රථයක් පදවා ගෙන යන්නට තරම් උමග උස මහත ය. උමගය තුළින් ගලන වතුර ඉවත් කිරීම පිණිස නිරන්තරයෙන් ම එළියට පොම්ප කෙරේ. ඇතැම් වලකින් වතුර ඉසින්නේ ගැමියන් අතර ‘ජබොස් මාදිලිය’ යයි ප්රකට ජලයේ ගිල්වන යන්ත්ර මගිනි. කුකුළේ දිගින් කිලෝමීටර් 5.71ක් පමණ වන බව මීට පෙර ද සඳහන් කළෙමු. විදුලිය නිපද වීමෙන් පසුව ජලය පිටතට ගෙන යන්නේ ද උමගයක් ඔස්සේ ය. එය ද කිලෝමීටර් 1.5ක් පමණ දිග ය.
කිලෝමීටර් හයකටත් වඩා අඩු උමගයක හැටි සුබාව එහෙම නම්, කිලෝමීටර් 28ක් දිගැති උමගයක සාර සුබාව කොහොමට හිටීවි දැයි ලියුම්කරුට කල්පනා වේ. සිහිපත් වන්නේ ම, ‘උම්මග්ග ජාතකයෙහි’ එන දීර්ඝ උමං මාර්ග වර්ණනාවයි!
කුකුළේ ප්රධාන උමග ඉදි කිරීමේ කොන්ත්රාත්තුව පැවරී තිබුණේ ‘ස්වීඩනය’ මුල්කර ගත් ‘ස්කන්ස්කා’ නම් ජාත්යන්තර ඉදි කිරීම් සමාගමට ය. ඊට පෙර ද ශ්රී ලංකාවේ උමං කැණීම් හා භූගත ජල විදුලිබලාගාර ඉදි කිරීම් වැඩවලට දායකත්වය දී තිබුණු ‘ස්කන්ස්කා’ සමාගම, කුකුළේ ව්යාපෘතියට ද තෝරා ගෙන තිබුණේ ය. කොත්මලේ, ලංකාවේ ප්රථම භූගත ජල විදුලි බලාගාරයයි. එය ඉදි කළේ ද ‘ස්කන්ස්කා’ ය. ඔවුහු ‘ලොව අංක එකේ උමං කණින්නන්’ ලෙස මහා පරිමාණ ඉංජිනේරු සහ ඉදි කිරීම් ක්ෂේත්රයෙහි ප්රසිද්ධව සිටියහ.
‘ඕවරෝල්’ ඇඳුම් ඇඳ, හිසට හෙල්මට් දමා, සපත්තු ද පැළඳ සිටිය යුතු වීම, උමගේ නීතියකි. බොහොමයක් දෙනෙකු පැළඳ සිටි හෙල්මට්වල කුඩා විදුලි පන්දමක් ද සවිකර තිබිණි. මාධ්යවේදීන් කණ්ඩායම උමගය ඇතුළට කැඳවා ගෙන ගියේ ද ඒ ආකාරයට සරසවා ගෙන ය. ගමන සිදු වූයේ වායු සමනිත වෑන් රථවලිනි. උමගේ ඇතැම් ස්ථානවල අපේ මහා මාර්ගවල මෙන් ‘පාකින් ඒරියා’ ද, වාහන අතරමගින් හැරවීම සඳහා ඉඩකඩ පුළුල් කළ ස්ථාන ද දක්නට ලැබුණේ ය. උමගය ඇතුළේ සන්නිවේදන කටයුතු කෙරුණේ ‘වෝකිටෝකි’ යන්ත්ර ආධාරයෙනි.
භූගත උමං මාර්ග පිළිබඳ කතා පුවත් උඩරට රජවරුන්ගේ පාලන සමයන්හි ද පැවති බව අසන්නට ලැබේ. යම් සතුරු උපද්රවයක දී ආරක්ෂා සහිතව පලා යාම හෝ සැඟවී සිටීම, වටිනා බඩු භාණ්ඩ සඟවා තැබීම සහ ‘අප ජලය’ බැසයන මගක් ලෙස භාවිතා කිරීම ඒවා පවත්වා ගෙන ගිය බව ඉතිහාස පුවත්වල කියැවෙයි. මහනුවර නගරයෙහි පැවති පැරණි උමං පද්ධතියක කොටස් මෑතක දීත් හමු විණි. උඩරට රාජ්යයේ අවසන් කාලයේ සබරගමුවේ මහ දිසාවේ තනතුර දැරූ ‘ඇහැලේපොළ මහ නිලමේ’ විසින් කළ උමං මාර්ගයක් ගැන තොරතුරු රත්නපුරයේ දී අසන්නට ලැබේ. කෝට්ටේ රාජධානි සමයේ ද උමං මාර්ග භාවිත කළ බවට තොරතුරු ඇත.
අපේ රටේ සම්ප්රදායික මැණික් පතල් සහ මිනිරන් හෑරීමේ කර්මාන්තයෙහි ද ‘දෝනා’ හමු වෙයි. පොළොව යටින් තිරස් අතට විහිදෙන ඒවා ඒ තරම් දිග නැත. මැණික් පතල් සහ මිනිරන් පතල් ක්ෂේත්රයේ දී ‘දෝනා’ යයි හැඳින් වුව ද ඒවා ද ‘උමං’ යයි හැඳින් වීමට පුළුවන. රත්නපුර දිස්ත්රික්කයෙහ,ි කළුතර දිස්ත්රික් අන්තයෙහි දී කළු ගඟ ආශ්රිතව හමුවන ‘දුම්බර මිනිරන් පතල් සංකීර්ණයෙහි’ ද එවන් ප්රසිද්ධ දෝනාවක් තිබේ. එය ‘කළුගල් දෝනාවයි’. එහි වැඩ කළ පතල්කරුවන් මහත් පරිශ්රමයක් දරා කළු ගලක් විද ගෙන ගොස් මිනිරන් ඉල්ලමක් පාදා ගෙන තිබේ. ‘ඉන්නෙත් දුම්බරයි මහ කළු ගලක් යට’ යන්වෙන් ඇරඹෙන මිනිරන් පතල් කවිය නිර්මාණය කෙරී ඇත්තේ එයිනි. 1990 දශකය මුල් භාගයේ දිනක ඇල්ලගාවා පදිංචි ගුරුවරයෙකු වන සරත් දවුන්ඩසේකර ද සමග ලියුම්කරු කළුගල් දෝනාව නරඹන්නට ගියේ ය. පිවිසුම නටබුන්ව ගිය ද, දෝනාවේ ඇතුළත බස් රථයක් වුවත් පදවා ගෙන යන්නට තරම් ඉඩකඩ තිබේ. දෝනාව ඇතුළත අන්ධකාර ය. එහි පත්ලෙන් කුඩා දොළ පාරක් බඳු වතුර දහරක් ගලා යයි. ඒ මදිවාට එය දැන් වවුලන් දහස් ගණනකගේ ජනාවාසයකි. අපට විදුලි පන්දම් ආධාරයෙන් මීටර් සියයක් පමණ දුරක් දෝනාව ඇතුළට ගමන් කරන්නට හැකි විය. රත්නපුර-පානදුර පාරේ ඇල්ලගාවා මංසන්ධියෙන් කළු ගඟ තරණයකර හැරී ගිය විට, කළුගල් දෝනාව දැනුදු දැකිය හැකි ය. එහි පිවිසුම නම් දැන් හොඳටම අබලන්ව ගොසිනි. ‘දුම්බර මිනිරන් පතල්’ සරුසාරව තිබී ඇත්තේ බි්රතාන්ය යටත් විජිත පාලන සමයේ ය.
රත්නපුරය, ගම්පහ, ගාල්ල සහ කළුතර යන දිස්ත්රික්කවල එකල මිනිරන් පතල් තිබී ඇත. ඒවායෙහි පැවති ‘දෝනා’ අදත් වරින්වර හමු වේ.
පාරම්පරික මැණික් හෝ මිනිරන් පතල් කර්මාන්තයේ දී පොළොව යටට වලවල් බැස, තිරස් අතට දෝනා කැණීම වෙනම තාක්ෂණයකි. එබඳු දෝනා එක්කෝ මිනිසෙකුට සිටගෙන යාමට තරම් උස ය. නැතිනම් උක්කුටිකව ගමන් කිරීමට හැකි වන සේ දෝනාව සකස් කෙරේ. දෝනාව කොතෙක් උසට කණිනවා ද යන්න තීරණය වන්නේ මැණික් හෝ මිනිරන් ඉල්ලම පිහිටා ඇති ආකාරය සහ එම ස්ථානයේ පසෙහි ස්වභාවය අනුව ය. ඒවායෙහි ඇතුළත ආලෝකය පිණිස ද, ‘ඔක්සිජන් වායුව’ ඇති නැති නියාව දැන ගැනීමට ද පාවිච්චිකර ඇත්තේ ‘ඉටිපන්දම්’ ය. ඒවා සාමාන්ය ඉටිපන්දමකට වඩා මහත ය. හඳුන්වන්නේ ‘පතල් ඉටිපන්දම්’ යනුවෙනි. ඉටිපන්දම ‘නිවෙනවා’ නම් එතැනින් එහාට ‘ඔක්සිජන්’ හීන බව පතල්කරුවෝ දනිති. ඉන් පසුව ආරක්ෂක පියවර ගනු ලැබේ!
පතල් දෝනාව දීර්ඝ එකක් නම්, මුල් පතලයට ටිකක් ඇතින්, දෝනාවට එක එල්ලේ සිරස් අතට ‘හුළං වලක්’ කණිනු ලැබේ. එය ද පතල් වලක් බඳු ය. එය දෝනාවට සම්බන්ධ කෙරෙයි. මෙය අලුත් වාතය දෝනාවට ලබා ගැනීමේ පාරම්පරික උපක්රමයකි. වර්තමානයේ නම් රත්නපුරයේ මැණික් පතල් සහ දොඩම්ගස්ලන්දේ ‘කහටගහ’, ‘කොලොන්ගහ’ ආදී මිනිරන් පතල්වලට විදුලි ආලෝකය ද, යන්ත්ර මගින් ඔක්සිජන් ද සැපයේ.
මෑත කාලීනව අපේ රටේ උමං කැණීම් ඇරඹුණේ කැලණි ගඟ ඉහත්තාවේ ‘ලක්ෂපාන ජල විදුලිබල ව්යාපෘතිය’ ඉදි කිරීමත් සමගිනි. එය නිර්මාණය කෙරුණේ ඩී. ජේ. විමලසුරේන්ද්ර නම් ප්රවීණ ඉංජිනේරුවරයාගේ සැලසුමක් අනුව ය. මෙහි දී ‘ලක්ෂපාන විදුලි බලාගාරයට’ (පැරණි ලක්ෂපාන විදුලි බලාගාරයට) දියවර ගෙන ඒම සඳහා කිලෝමීටර් 3.8ක් දිගැති උමගක් තැනවිණි. කාසල්රී ජලාශයේ සිට ‘නව ලක්ෂපාන’ විදුලි බලාගාරයට දියවර ගෙන ඒම සඳහා කිලෝමීටර් 6.0ක තවත් උමගක් ඉදි කෙරිණි. ඒවා ඉදි කෙරුණේ 1960 දශකයේ අග භාගයේ ය.
එයින් පසුව 1970 දශකය මුල් භාගයේ දී ‘මහවැලි ගඟ සංවර්ධන ව්යාපාරයට’ මුල පිරුණි. ඒ යටතේ මහවැලි ගඟේ ඉදි වුණු පොල්ගොල්ල වේල්ලේ සිට, උකුවෙල විදුලි බලාගාරය දක්වා දිය ගෙන ඒම සඳහා 1976 දී කිලෝමීටර් 8.06ක් දිග උමගක් නිර්මාණය කෙරිණි. එහි කැණීම් කළේ ‘ඉන්ග්රා’ නම් යුගෝස්ලෝවියානු සමාගමකි. වර්ෂ 1977න් පසුව ‘මහවැලි සංවර්ධන ව්යාපාරය’ කඩිනම් කෙරුණි. එයින් වික්ටෝරියා (වික්ටෝරියා වේල්ල ඉදි කළේ ‘බැල්පර් බීටි’ නම් බි්රතාන්ය සමාගමයි), බෝවතැන්න, රන්දෙණිගල, රන්ටැඹේ, කොත්මලේ සහ ඉහළ කොත්මලේ වශයෙන් ඉහළ කඳුකරයෙහි ජල විදුලි බලාගාර ගණනාවක් ඉදි විය. මින්, බෝවතැන්න විදුලි බලාගාරයෙන් පිට කෙරෙන ජලය කලාවැව නිම්නයට හරවා යැවෙන ‘ලෙනදොර උමගය’ කිලෝමීටර් 6.85ක් දිග ය. වාරි ඉංජිනේරුවරයෙකු වන ආරියතිලක පීරිස්ට මතක හැටියට, එය ‘ඊ. ඩී. ඊ.’ නම් සමාගමකි. 1984 වසරේ විවෘත කෙරුණු කොත්මලේ විදුලි බලාගාරයේ උමග කිලෝමීටර් 6.08ක් ද, වික්ටෝරියා විදුලි බලාගාරයට දිය සැපයෙන උමග, කිලෝමීටර් 5.06ක් ද දිග ය.
2012 වර්ෂයේ විවෘත වුණු ඉහළ කොත්මලේ විදුලි බලාගාර උමගය කිලෝමීටර් 13ක් දිග ය. මහවැලියේ රත්කිඳ ජලාශයේ සිට මාදුරු ඔය ජලාශයට දියවර ගෙන යන්නේ කිලෝමීටර් 5.72ක් දිග උමගකිනි. එය ඉදි කළේ කැනේඩියානු සමාගමකි. රන්දෙණිගල, රන්ටැඹේ සහ සමනලවැව ජල විදුලිබලාගාර ආශ්රිතව දියවර ගෙනයාම පිණිස විවිධ පරිමාණ උමං තනා තිබේ. පසුගිය කාලයේ විවෘත කෙරුණු මොරගහකන්ද ව්යාපෘතියේ ද උමං කිහිපයක් ඇත. ඒවායෙහි සමස්ත දිග කිලෝමීටර් නමයක් පමණ වේ. නුවරඑළිය සහ බදුල්ල යන දිස්ත්රික්ක ආශ්රිතව තවමත් ඉදි වෙමින් පවතින ‘උමාඔය ව්යාපෘතිය’ ඉරාන රජයේ මූල්යාධාර මත ක්රියාත්මක වන්නකි. එහි ද ප්රධාන උමං හතරක් ඇති අතර. ඒවායෙහි සමස්ත දුර ප්රමාණය කිලෝමීටර් 26ක් පමණ වේ. ඉදි කිරීම් කෙරෙන්නේ ඉරානයේ ‘ෆාරාබ්’ සමාගමයි.
වර්තමානයේ උමං කැණීම් කෙරෙන්නේ නවීන යන්ත්ර සූත්ර මගිනි. බොහොමයක් අවස්ථාවල උමගය දිශාගත කෙරෙන්නේ දැඩි පාෂාණ ස්තරයක් ඔස්සේ ය. යන්ත්ර මගින් උමං මුහුණතෙහි ඇති කරන සිදුරුවලට වෙඩි බෙහෙත් පුරවා, ප්රවේශමෙන් පුපුරුවා හැරීමෙන් කැණීම කිරීම මෙහි ක්රමවේදයයි. පිපිරීමෙන් කුඩා කැබිලිතිවලට බිඳී යන පාෂාණ කොටස් ට්රක් රථ මගින් උමගයෙන් පිටතට රැගෙන එනු ලබයි. උමං ඇතුළත වැඩ කිරීම සඳහා වෙසෙස් පළපුරුද්දක් අවශ්ය ය. ඒ සඳහා බඳවා ගන්නේ ද පළපුරුදු උමං කණින්නන් ය.
මේවා, ජල විදුලිබලාගාරවලට දිය රැගෙන යාම හෝ එයින් දිය පිට කිරීම සඳහා ඉදි කෙරුණු භූගත උමං ය. එහෙත් මහාමාර්ග සහ දුම්රිය මාර්ගවල ද උමං ඉදිකර තිබේ. කොළඹ-මහනුවර ප්රධාන මාර්ගයේ කඩුගන්නාව, ගම්පොළ-නුවරඑළිය මාර්ගයේ රම්බොඩ උමග (මීටර් 225), හැටන්-බදුල්ල දුම්රිය මාර්ගයේ හමුවන ‘සිංගිමලේ’ උමගය (මීටර් 590), කොළඹ-බෙලිඅත්ත දුම්රිය මාර්ගයේ කැකණදුර නාකුට්ටියගම උමගය (මීටර් 615) ඒවාට නිදසුන් ය.
උමගය දිග නම් බොහෝවිට කෙරෙන්නේ කණ්ඩායම් දෙකක් වශයෙන්, දෙපැත්තෙන් හාරා ගෙන යාම ය. ඒවා සිදු වන්නේ අතිශයින් ම නිවැරදි මිණුම් අනුව ය. ඒ අනුව, පොළොව යට යම් නිශ්චිත ස්ථානයක දී කැණීම් කණ්ඩායම් දෙක එකට මුණගැසෙති. එය ප්රිය සාදයක ආකාරයෙන් සැමරීම සිරිතයි!
0000000000000000000
2021/03/27
No comments:
Post a Comment