සපරගමු මහ සමන් දේවාල ලිපියට පසු වදනක්

‘විචාරක’ ඇතුළු කොමෙන්ටු සහෘදයන්ට සුහද පිළිතුරක්

ජන කතාවේ එන හැටියට, කුරුවිට ‘තැඹිලියන රාළ’ සහ කහවත්තේ ‘රත්නැක රාළ’ යන සටන්කරුවන් දෙදෙනාගේ කතාව අතිශයින්ම විචිත්‍රයි. අපි ඒක කියවමු.

0000000000000000000000000000000000000000

තැඹිලියන  රාළ සහ රත්නැක රාළ, එකල කඩු සටන් සඳහා ‍බොහොම ප්‍රසිද්ධයි. හිටිවනම අහසට පැන, කරණම් ගසමින් කරන කඩු සටන් සම්බන්ධයෙන් ඔවුන් සපරගමුව පුරා විශාල කීර්තියක් දරා සිටියා. එය පෘතුගීසීන් තැතිගැන් වූ කාරණයක්.

දිනක් හැන්දෑවක පෘතුගීසි හේවායින් සමන් දේවාල යුද කඳවුර ඉදිරිපිට රැස්වී සුහද කතාබහේ යෙදී සිටියා. එහි දී තැඹිලියන  රාළ සහ රත්නැක රාළගේ මනරම් කඩු සටන් ගැන ද කතා කෙරුණා. වෙනදාත් ඔවුන් මේ වගේ කතාබහේ යෙදී සිටිනවා. ඒවාට ගමේ අය ටික දෙනෙක් ද එකතු වෙනවා.

එදා, යම් බඩු පොදි ද කර ගසා ගෙන පාරේ යමින් සිටි ආගන්තුක ගැමියන් දෙදෙනෙකුත් හැන්දෑ සල්ලාපයට එකතු වුණා

‘තැඹිලියන රාළලාට තරම් බැරි වුණත් මේ දෙන්නාටත් කරණම් සටන් පුලුවන්’ යයි,  එතැන සිටි කීප දෙනෙක් ආගන්තුකයන් පෙන්වමින් පෘතුගීසීන්ට කියා සිටියා. නිකම් ඉන්න හැන්දෑවේ සිංහලයන්ගේ කඩු-කරණම් බලන්න පෘතුගීසීන් කැමති වුණා.

‘අපට සිංහල කරණම් පෙන්නපල්ලා’ ඔවුන් අණ කළා.

ආගන්තුකයන් දෙදෙනා වැඩේට එතරම් කැමැත්තක් දැක්වූයේ නෑ. ඒත් පෘතුගීසීන්ගේ අණ හමුවේ ඔවුන්ට වෙන කරන්න දෙයක් තිබුණෙත් නෑ.

ඉතින් සිංහල කරණම් සන්දර්ශනයක් ආරම්භ වුණා. පෘතුගීසීන් මවිතයෙන් බලා සිටියා. එය හරිම අලංකාරයි. ටික වේලාවක් යනකොට කඳවුරේ සිටි පෘතුගීසි සෙබළුන් විශාල පිරිසක් එතැනට රැස් වුණා. කරණම් නරඹන්න ගමේ අයත් කඳවුර ඇතුළට ඇවිත් හිටියා. ‘පාරේ ගිය දෙන්නෙක් මෙහෙම නම්, තැඹිලියන රාළලාගේ කරණම් කොහොමට හිටීවි දැයි හුඟ දෙනෙක් කතා වුණා. කරණම් ඉතාමත් අලංකාරයි.

ආගන්තුකයන් දෙදෙනා උන්හිටි ගමන් තමන්ගේ බඩු පොදි අතරින් තල් කොලවල  එතූ  යමක් ඇද ගත්තා. ඒවා ඇත්තම කඩු. ලෙලෙනකොට දිලිසෙනවා. කවුරුත් සිතුවේ එය කරණම් සන්දර්ශනයේම කොටසක් කියලයි. හැමෝම විශ්මයෙන් බලා සිටියා.

ඒත් එක් නිමේෂයකින් සියල්ල වෙනස් වෙන්න පටන් ගත්තා. කරණම්කරුවන් දෙදෙනා අහසින් පාවී යමින් පෘතුගීසි සෙබළුන්ගේ හිස් සිඳින්නට වුණා.

පෘතුගීසීන් විශාල පිරිසක් මරණයට පත් වුණා. තවත් පිරිසක් තුවාල ලබා කළු ගඟ දිගේ පලා යන්නට ඇති. සමන් දෙවොල කඳවුර යළිත් සිංහල මිනිසුන්ට අයිති වුණා.

එදා ඇවිත් සිටි ආගන්තුකයන් දෙන්නා අන් කිසිවෙකුත් නොව, ඇත්තම ‘තැඹිලියන  රාළ’ සහ ‘රත්නැක රාළ’ බව ජන කතාවේ කියැවෙනවා. නිසැකවම මේ සටනට දෙවොල අසල ගැමියන් ද සහාය වන්න ඇති. ‘තැඹිලියන  රාළ’ සහ ‘රත්නැක රාළ’ යන දෙදෙනා  දේවාලය අවට ජන සමාජයෙන් බිහිවූ සෙන්පතිවරුන් බව පැහැදිලියි.

ඔවුන්ගේ කරණම් සටන, මහ සමන් දේවාලයේ වර්තමාන ‘මළුව’ පෙදෙසේ ‍සිදු වන්න ඇති කියා මට සිතෙනවා. දෙවොලේ, දේවාල මන්දිර ගොඩනැගිල්ලට පිටුපසින් කළු ගඟ ගලා බසිනවා. පෘතුගීසි පාලන සමයේ ප්‍රධාන ප්‍රවාහන මාර්ගය වූයේ ගංගාවේ යාත්‍රා කිරීමයි. දෙවොල පිටුපස ග‍ඟේ හොරෙන් කෙරෙන ‘ඇදුම් පතල්වලින්’ (මැණික් පතල්) දිරා ගිය කඩු ඇතුළු පැරණි ආයුධ කොටස් හමු වීම, සුලභ එහෙත් රහසිගත සිද්ධියක්. ඒවා ‘තැඹිලියන  රාළ’ සහ ‘රත්නැක රාළගේ’ සටනට සාක්ෂි සපයන බව මට සිතෙනවා. (මැටි බඳුන් සහ පෝසිලේන් පිඟන් කැබලිත් හමුවෙන බව කියැවෙනවා. මැණිකුත් හමුවෙනවා.)

ග‍‍ඟේ මැණික් පතල් හොරෙන්  ‍කෙරෙන නිසාත්, පුරාවිද්‍යාවට ඇති බිය නිසාත්, හමුවන පුරා වස්තු එළියට එන්නේ නෑ. සමහරු ඒවා යළි ගගටම වීසිකර දමනවා. ඔවුන්ට ඒවායින් ඇති වැඩකුත් නෑ.

‘විචාරක’ පළකරන අදහසට මම එකඟයි.  මහ සමන් දේවාලය පෘතුගීසි ආර්‍කමණිකයන් ගෙන් මුදා ගැනීමට, ‘තැඹිලියන  රාළ’ සහ ‘රත්නැක රාළ’ කළ සටන අතිශයින්ම සංවිධානාත්මක එකක්. යුද්ධෝපායක්.

‘සමන්’ පවසන කාරණය ඇත්තයි. පෙරහැර පොළ කියන්නේ ඒ කාලේ අපට දිව්‍යලෝකයක්. ඔහු දෙවොල උළෙලට පැමිණි බව කියන මාර්ග පවා, පෘතුගීසි කාලයේ කුරුවිට දෙල්ගමු විහාරයත්, සමන් දේවාලයත් අතර රහසින් ගමන් කරන්නට භාවිත වන්න ඇති.

කොමෙන්ටු දැමූ හැමෝටම ස්තුතියි.

-ක්‍රිෂ්ණ විජේබණ්ඩාර.

සපරගමු මහ සමන් දේවාල ඇසළ උළෙල ගැන වෙනස් කියවීමක්

සපරගමු මහ සමන් දේවාල ඇසළ උළෙල ගැන 
වෙනස් කියවීමක්
 

(ක‍්‍රිෂ්ණ විජේබණ්ඩාර)
රත්නපුර මහ සමන් දේවාලය යයි කී පමණින්ම මට අතීත මතකයන් කිහිපයක් සිහිපත් වෙයි. ඉන් එකක් වන්නේ, මා කුඩා ළමයෙක්ව සිටි සමයේ ඇසළ පෙරහැර නරඹන්නට කිරිඇල්ලේ සිට පැමිණි ගමන් බිමන් ය. කිරිඇල්ලේ සිට රත්නපුරයට සැතපුම් 12කි.
 
මඩ ගොහොරුවෙන් සැදුණු පෙරහැර වීදි, පොල් අතු සෙවිලි කළ සල්පිල් කඩ, ඒ වගේම ‘නටන අලියා’ නමින් ජන ව්‍යවහාරයට පැමිණි හස්තියාත්, ඒක දන්ත ඇතාත්, ඒ මතකයන් අතර දැනුදු ස්පර්ශ කරන්නට හැකියි. දේවාලය මෙන්ම, එහි පෙරහැර ද, ‘දේවාල පොළ’ නමින් හැඳින්වුණු කඩ සල්පිල් ද කුඩා අපේ සිත් පැහැර ගත්තේ වේගයෙනි. එය අපූර්ව ලෝකයකි.
 
පොල් අතු සෙවිලි කළ කඩ සල්පිල් පැවතියේ, පෙරහැර වීදි දෙපස ය. ඒවා අප වන් ළමයින්ගේ සෙල්ලම් බඩු මෙන්ම මීගමු අළුවා, කජු, බූන්දි, ආදී රස කැවිලි ආදියෙන් පිරී තිබුණේ ය.  තැනින් තැන නවතා තිබුණු ‘අයිස් ක‍්‍රීම්’ වෑන් රථ ළමයින්ට මෙන්ම වැඩිහිටියන්ට එක සේ රස බෙදුවේ ය.
 
සමන් දේවාලය පිළිබඳ ඊළඟ මතකය බොහොම කටුක එකකි. පෙරහැර සුන්දර එකක් වුව ද, මැදියම් රැයේ එළඹෙන එහි සමාප්තිය නම් බෙහෙවින් පීඩාකාරී ය. පොල් පොදියේ හිරවෙන සෙනග කන්දරාව අතරින් රිංගා දේවාල වාහල්කඩින් එළියට ඒමත්, ඉන් පසුව ඉඩංගොඩ හෝ පානදුර බසයක් සොයා කහංගම දෙසට පයින්ම යන්නට සිදු වීමත්, අමිහිරි-කටුක අත්දැකීමකි. බසයේ ද හිරවී, තෙරපී ගොසින් අලූයම් යාමයේ ගෙවල්වලට යන්නේ නිදි මරගාතයේ ය!
 
කරුණු කොයි හැටි වෙතත්, කල් යාමේ දී අපට අවබෝධ වූයේ ‘සමන් දේවාලය’ යනු කළු ගඟ ඉහළ නිම්නයේ, එනම් සපරගමුවේ පිහිටි විශාලතම සංස්කෘතික මංගල්‍යය පවත්වන බෞද්ධාගමික සහ සමාජීය කේන්ද්‍රස්ථානය  බවයි. එම සංස්කෘතික මංගල්‍යය ඇසළ පෙරහැර උළෙලයි. අනාදිමත් කාලයක් මුළුල්ලේ කළු ගඟ ඉහළ නිම්න වැසි ජනයා, නො වැරදීම ඊට සහභාගි වීමේ පුරුද්දක් ඇතිකර ගෙන සිටියහ. සමන් දේවාලයේ පැවැත්වෙන ඇසළ පෙරහැර උළෙල, කළු ගඟ නිම්නයේ කෙරෙන විශාලතම සංස්කෘතික මංගල්‍යය බව නො දන්නා කෙනෙක් නැත. ඊට ගැලපෙන ඉතිහාස පුවතක් මෙන්ම ජන සමාජය සමග ගැලැප්පුණු සංස්කෘතික වටාපිටාවක් ද එයට තිබිණි.
 
කළු ගඟ ඉහළ නිම්න ගම් වැස්සෝ එක් පැත්තකින්, මාස් කන්නයේ වී ගොවිතැනින් බත සරිකර ගත්හ. අනෙක් පැත්තෙන් මැණික් පතල් කර්මාන්තයෙන් ජීවනෝපාය සලසා ගත්හ. බි‍්‍රතාන්‍ය යටත් විජිත පාලන සමයේ රබර් වගාව ද ඔවුන්ගේ ජීවනෝපායට එක් විය. එකල ආණ්ඩුවේ වතුවල තිබුණු තේ වගාව, වර්තමානයේ ගම්වලට පැතිර ගොස් ආදායම් සලසා දෙන අයුරු දැකගත හැකි ය.
 
සමන් දේවාල ඇසළ පෙරහැර එළඹෙන වකවානුව අයත් වන්නේ, ලංකාවේ වර්ෂාපතන රටාවේ නිරිත දිග මෝසම් වැසි සමයට ය. එය මැයි මාසයෙන් ඇරඹී, සැප්තැම්බර් මාසය දක්වා පැතිර යයි. නිරිත දිග මෝසම් වැස්ස, කළු ගඟ ඉහළ නිම්නය ද ඇතුළුව රටේ නිරිත දිග තෙත් කලාපීය ප‍්‍රදේශවලට වර්ෂාව ලැබෙන ප‍්‍රධානතම මූලාශ‍්‍රයයි. මාස් කන්නයේ තෙත් කලාපීය වී ගොවිතැනට ජලය ලැබෙන්නේ එයිනි. කළු ගඟ ඉහළ නිම්න වාසී ගොවීන් බහුතරයක් වී වැපිරීම් කරන්නේ සැප්තැම්බර් සහ ඔක්තෝම්බර් යන මාසවල ය.
සමන් දේවාලයේ පෙරහැර උළෙල ඇරඹෙන්නේ ඊට කලින්, එනම් ඇසළ මාසයේ දී (අගෝස්තු/සැප්තැම්බර්) ය. මෙය, රත්නපුර සබරගමු මහ සමන් දේවාලය පිළිබඳ වෙනස් කියැවීමකට අප පොළඹවන කාරණයකි.
 
අතීත ගොවීන් මාස් කන්නයේ ‘කුඹුරු කොටන්නට’, එනම් ‘මුල්ම මඩ වැඩ මුරය’ අරඹන්නට ‘උදළු තල’ මිලට ගන්නට එන්නේ සමන් දේවාලයටයි. දේවාල පොළටයි. ඒවා අතර, කුරු ගඟ ද්‍රෝණියට අයත් ‘තෙප්පනාව’ ගමේ නිපදවන ‘පෝරු උදළු’ හෙවත්  ‘කෙටුම් උදළු තල’ බොහොම ප‍්‍රසිද්ධ ය. ඊට අමතරව ඔවුහු ගොයම් කපන දෑකැති, කැති, වක් පිහියා, පිහියා, ආදී අනෙකුත් කෘෂි උපකරණ ද සමන් දේවාල පොළෙන් මිල දී ගනිති. ගොවිතැන යනු මනුෂ්‍යයන්ගේ ආහාර පිළිබඳ ක‍්‍රියාදාමයයි. එය ආරම්භ කරන්නට පෙර සමන් දෙවියන් වැඳ ආශිර්වාද ලබා ගැනීමේ සිරිතක්, කළු ගඟ ඉහළ නිම්න වැසි ගොවීන්  ඇසළ පෙරහැර උළෙලට සහභාගි වීමෙන් පිළිබිඹු වේ!
 
එසේම මහ සමන් දේවාලයේ කෙරෙන පුද පූජා අතර, ‘අලූත් සහල් මංගල්‍යයක්’ ද වේ. එය දේවාල වහරට අනුව ‘දුරුතු මහ කාර්තියට’ අයත් කටයුත්තකි. එහි ප‍්‍රථම වී මිට පූජා කරන්නේ බුදුන්ට ය. ඊළගට සමන් දෙවියන්ට ය. අලූත් සහල් මංගල්‍යයේ කටයුතු ආරම්භ වන්නේ, දෙවොලට අයත් කුඹුරුවල මාස් කන්නයේ පැසුණු වී අස්වනු (ගොයම් කරල්) සුභ නැකතින් නෙලා ගැනීමෙනි.
 
මේ කරුණු ගැන කල්පනා කිරීමේ දී පෙනී යන්නේ කුමක් ද?, මහ සමන් දේවාලය යනු, එක් අතකින් එය පිහිටි කළු ගඟ ඉහළ නිම්න වාසී ගොවි ජනතාවගේ ජීවිතය ආලෝකවත් කරන බෞද්ධ සංස්කෘතික පුද බිමක් වන බවයි!
 
ප‍්‍රසිද්ධියට පත්ව ඇති ඉතිහාස පුවත් අනුව, සපරගමු මහ සමන් දේවාලය බිහි වන්නේ ද රත්නපුරයේ මැණික් සම්පත මුල්කර ගනිමිනි. අදින් වසර 774කට පමණ ඉහත දෙවැනි පරාක‍්‍රමබාහු රජු (ක‍්‍රි. ව. 1228-1263) දවස, ‘ආර්යකාමදේව’ නම් ඇමතිවරයා විසින් එය ඉදි කළ බව ඉතිහාසයෙහි සඳහන් ය. ඔහු එය ඉදි කරන ලද්දේ, රජු වෙනුවෙන් මැණික් ගැරීම සඳහා සමන් දෙවියන්ට වූ බාරයක් ඔප්පු කිරීම පිණිස ය.
 
එක් පැත්තකින් වී ගොවිතැන් කිරීම ඇතුළු කෘෂි කර්මාන්තය ද, අනෙක් අතින් මැණික් පතල් කර්මාන්තය ද, කළු ගඟ ඉහළ නිම්න වැස්සන්ගේ අතීත ජීවනෝපාය විණි. අදත් සමන් දේවාලය අවට ප‍්‍රදේශයේ  පවා මැණික් ගැරීම් බහුලව සිදු වේ. දැනුදු කළු ගඟ ඉහළ නිම්න ජනයා මැණික් පතල් කැපීමේ දී බාර-හාර වන්නේ සමන් දෙවියන්ට ය.
 
මේ කාරණා අපට බල කරන්නේ කුමකට ද?. සමන් දෙවියන් යනු කළු ගඟ නිම්න වැසි ජනයාගේ ගොවිතැන් කටයුතු මෙන්ම මැණික් කර්මාන්ත කටයුතුවලට ද අනුපමේය අනුග‍්‍රහ දක්වන දෙවි කෙනෙකු යයි පිළිගැනීමට නොවේ ද?. මහජනයා උන්වහන්සේ අදහති!
සමන් දෙවොලෙහි සිරිත් අනුව, සැම විටම මුල් තැන ලැබෙන්නේ බුදුරදුන් පිදීමට ය. සමන් දෙවියන් පුදන්නේ දෙවනුව ය. දෙවොලෙහි දී උන් වහන්සේට කෙරෙන පූජාව ‘පලතුරු වට්ටියකි’.  ඉන් පිළිබිඹු වන්නේ එතුමෝ සොබාදහම සමග බැඳුණු කෙනෙක් වන බවයි. එතුමන්ගේ වාස භවනය ද, අතීතයේ බුදු පා පහස ලැබූ ‘සමනොළ අඩවිය’ මහ  වනයයි. එය, සමන් දෙවියන්ගේ ජීවිතය සොබාදහම සමග බැඳුනු එකක් බව අපට නිහඬව ඉඟි කරයි. ඉතින් සමන් දෙවොල යනු සොබාදහමට හිතැති පින් බිමක් බව පිළිගැනීමට සිදු වේ.
 
සමන් දෙවොල අසලින් යන-එන වාරයක් වාරයක් පාසා මගේ සිතට නැගෙන තවත් කාරණයක් තිබේ. ක‍්‍රි. ව. 1618 දී පමණ පෘතුගීසීන් විසින් අල්ලා ගත් මහ සමන් දේවාල පුදබිම, යළි ඔවුන් ගෙන් මුදා ගැනීමට කටයුතු කළ සිංහල සෙන්පතියන් දෙදෙනා ඊට නිමිත්ත වෙයි. ඉන් එක් අයෙක් කුරුවිට, ‘තැඹිලියන රාළ’ ය. අනෙකා කහවත්තේ, ‘රත්නැක රාළ’ ය. දෙවොල වැනසූ පෘතුගීසීහු ඒ වන විට එතැන ඔවුන්ගේ යුද කඳවුරක් සහ ක‍්‍රිස්තියානි පල්ලියක් ද ඉදිකර තිබිණි. කළු ගඟ ඉහළ නිම්න ජන කතාවල එන හැටියට, සිංහල සෙන්පතිවරුන් දෙදෙනා පෘතුගීසි යුද කඳවුර අල්ලා ගෙන ඇත්තේ, උපක‍්‍රමශීලී කරණම් සංදර්ශනයක මුවාවෙනි. දෙවොල අවට ගම්වැසි ජනයා ද සටනට එක්වී තිබේ. මේ භූමිය අතීතයේ දී මහා සටන් පැවති තෙදවත් ස්ථානයක් බව ද මට නිතරම කල්පනා වේ. වර්තමානයේ දේවාලය අසල කළු ග‍ඟේ කෙරෙන, ‘ඇදුම් පතල්වලින්’ හමු වන දිරා ගිය ‘කඩු’ ආදී පැරණි ආයුධ අවශේෂ අපට මේ කාරණය සිහිපත් කරවයි. ඊළඟට දෙවොල් බිමේ ඇති ඉපැරණි ‘පෘතුගීසි කැටයම’ ද ඒවාට සාක්ෂි සපයයි. පෘතුගීසි බසින් එහි ලිියා ඇත්තේ, ‘දොන් සිමන් පින් යං වන මම, මේ රණ ශූරයා පරාජය කළෙමි’ යනුවෙනි.
 
‘තැඹිලියන රාළ’  සහ ‘රත්නැක රාළ’ යන දෙදෙනා කවුරුන් ද? යන්න, ඉතිහාසය ප‍්‍රිය කරන්නන් අතර බොහෝ කලක් තිස්සේ විවාදයට බඳුන්ව ඇති කාරණයකි. එහෙත් මට ඒ ගැන සිතෙන්නේ වෙනස් දෙයකි. ඔවුන් නිසැකවම එකල සමන් දෙවොල අවට ප‍්‍රදේශයේ ගොවීන් සහ මැණික් පතල්කරුවන් නියෝජනය කළ දෙදෙනෙක් බව, මගේ පෞද්ගලික පිළිගැනීමයි! ඒ අය සිය දිවි හිමියෙන්ම සටන්කර, යළි කළු ගඟ ඉහළ නිම්න වැසියන්ට තිළිණකර දී ඇත්තේ, කුමක් ද?. ඉහත සඳහන් කළාක් මෙන් කෘෂි කර්මාන්තයට ද, සොබාදහමට ද අනුග‍්‍රහ කළ දෙවි කෙනෙකු වෙනුවෙන් ඉදි කළ පුද බිමයි!
 
ඔවුන්, පෘතුගීසි ආක‍්‍රමණය නමැති ‘ව්‍යසනය’  හෙවත් ‘ආපදාව’, දෙවොල අවට ගම් වැසියන්ගේ ද සහායෙන් පලවා හැර තිබේ! ‘තැඹිලියන රාළ’  සහ ‘රත්නැක රාළ’ කළ සටන ද අතිශයින්ම උපක‍්‍රමශීලී ය.
 
ඒ අර්ථයෙන් ගත් කල, සමන් දෙවොල අවට විසූ අතීත වැසියන්, ‘ව්‍යසන’ හෝ ‘ආපදා’ මැනවින් කළමනාකරණයකර ගැනීමේ දැනුමින් පූර්ණ වූවෝ වෙති. ඒවාට ‘ගැලැප්පී’ ජීවත් වීමේ ගුණය ද ප‍්‍රගුණකර සිටියෝ වෙති.
 
ඔවුහු පෘතුගීසි ආක‍්‍රමණ එල්ලවූ සමයෙහි පවා, ශ‍්‍රී දන්ත ධාතූන් වහන්සේ රත්නපුර, කුරුවිට, දෙල්ගමු විහාරයේ යෝධ කුරහන් ගලක සඟවා රැුක ගත්හ. පෘතුගීසීන්ට හොරෙන් එය මහ සමන් දේවාල ඇසළ පෙරහැරට වැඩමවා, ‘පෙරහැර වතාවත’ ඉටු කළහ. (සමන් දොවාල පෙරහැරට ‘දළදා පෙරහැරක්’  එක් වූයේ මෙම සිද්ධියෙන් පසුව යයි කියති.) මේ ගුණය කුමක් ද? එය ව්‍යසන හෝ ආපදා කළමනාකරණය පිළිබඳ පරිචයක් නොවේ ද? ඒවාට ගැලැප්පී ජීවත් වීම පිළිබඳ පරිචයක් නො වේ ද? සපරගමු මහ සමන් දේවාල පුදබිම පෘතුගීසීන් ගෙන් නැවත අත්පත්කර ගැනීම ද ඒ බුද්ධි සම්පන්න පරිචයට නිදසුන් වෙයි!
 
ආක‍්‍රමණයෙන් පසුව ඉදි වුණු සමන් දෙවොලේ අප අද දකින රූපකාය ද මේ කාරණය සිහිපත් කරවයි. එහි දෙවොල් මන්දිරය මෙන්ම විහාර මන්දිරය ද ඉදිකර තිබෙනුයේ ඉතා උස් බිමක ය. උසට තැනූ මළුවක ය. ඊට පිටත මළුව පවා උස් බවක් පෙන්වයි. දෙවොල් ද්වාරයට සම්මුඛව නුදුරින් තැනූ ‘සිංහාසන මණ්ඩපය’ ද උස් වේදිකාවක් මත ඉදිකර තිබේ. සාමාන්‍යයෙන් දේවාල මන්දිර පූජනීය ස්ථාන වන බැවින්, ඒවා උස් වේදිකා මත ඉදි කළා යයි කියන්නට ද පුළුවන. රටේ අනෙකුත් පැරණි දේවාලවල ද මෙම ලක්ෂණය දැකිය හැකි ය. එහෙත් සමන් දේවාලයෙහි එය වෙනස් කාරණයක් පෙන්වන බව ලියුම්කරුගේ අදහසයි.
 
සමන් දෙවොල පමණක් නොවේ. දෙවොල අවට ඇති පෞද්ගලික නිවෙස් පවා ඉදිකර ඇත්තේ උස් අත්තිවාරම් මත පිහිටමිනි. බොහොමයක් නිවෙස්වල  උඩු මහල් හෝ සොල්දර ද දක්නට ලැබේ. රත්නපුර නගරය ආශ‍්‍රිත බොහොමයක් නිවෙස්වල ද මේ ඉදි කිරීම් ලක්ෂණය දැකිය හැකි ය. එයට හේතුව කුමක් ද?
 
කළු ගඟ ඉහළ නිම්නය කවදත් වර්ෂා සම්පතින් සාර ය. ගංගාව පටන් ගන්නා සමනොළ වන පියසට සෑම නිරිතදිග මෝසමකින්ම ඉහළම වර්ෂාවක් ලැබේ. එය ලංකාවේ ඉහළම වර්ෂාපතන කලාපය යයි ද ප‍්‍රකට ය. කළු ‍ඟඟේ දැඩි බෑවුම් සහගත භූගෝලීය පිහිටීම නිසා  වැසි ජලය වේගයෙන් රත්නපුරයට කඩා වැදී ‘ගංවතුර’ ඇති කරයි. වර්ෂා කාලයට රත්නපුර නගරය පමණක් නොව, සමන් දේවාලය අවට ගම් දනව් පවා ගංවතුරට හසු වෙයි. මහා ජල තලාවන් බවට පත් වෙයි. සමන් දෙවොල ද, ඒ අවට නිවාස ද උස් අත්තිවාරම් මත ඉදිකර, උඩු මහල් ද තනා ඇත්තේ ‘ගංවතුර’ නමැති ව්‍යසනයෙන් මිදීම සඳහා ය. මේ කාරණයට, ‘සොබාදහමට ගැලැප්පී, එයට ඔරොත්තු දෙන ආකාරයට ජීවත් වීමේ ගුණය’ යයි කියන්නට පුළුවන. එය ඇත්තටම කළු ගඟ ඉහළ නිම්න වැස්සන්ගේ පාරම්පරික ඥාණයකි. 

රත්නපුරයේ පහත් භූමිවල මෙන්ම, සමන් දේවාලය අවට ගම් දනව් වැසි ජනයා ද එහි හිමිකරුවන් වෙති. ගංවතුරට හසු වුව ද, රත්නපුරයේ දියේ ගිලී සිදු වන මරණ බෙහෙවින් අඩු ය. එය ද ඔවුන් ගංවතුර සමග ගැලැප්පී සිටීම පෙන්වන සාධකයකි. කළු ගඟ නිම්නයේ වැඩි දෙනෙක්  දියෙහි පීනන්නට ද, ඔරු අඟුල් පදින්නට ද හපනුන් වෙති!
 
අතීතයේ ඔවුහු සමන් දෙවොල රැක ගත්හ. දෙවොලේ කටයුතුවලට උදව්කර එහි ඇති ශිල්ප කලාවන් පවා ආරක්ෂාකර ගත්හ. පාරම්පරික දේශීය මැණික් පතල් තාක්ෂණය සහ එහි සම්ප‍්‍රදායන් ද රැක ගත්හ. සොබාදහමෙන් එන අහිතකර තත්ත්වයන්ට ගැලැප්පීමෙන් ජීවිතය ගොඩනගා ගත්හ. ඔරු අඟුල් පදිමින් ගංවතුර ද ජය ගත්හ. මේ කිසිවෙකුත් පාරම්පරික ගැමියන් විනා, නවීන පන්නයේ ඉංජිනේරුවන් නො වෙති. සම්මත අච්චුවේ උගතුන් නො වෙති. ඔවුන් සිය පරපුරෙන් පරපුරට ලැබුණු දේශීය ඥාණය වැඩි දියුණු කරමින් ඵල නෙලා ගත් පිරිසකි.
 
නවීන ලෝකය, අද ‘ආපදා කළමනාකරණය’ නමින් අපට නිතර උගන්වන දෙය, අතීතයේ පටන්ම අප මුතුන්මිත්තන් දැන උන්හ. මහ සමන් දෙවොල මෙන්ම, රත්නපුරය ද එයට සාක්ෂියකි. ‘ආපදා කළමනාකරණය’ ඉගෙන ගන්නට නම්, රත්නපුර නගරයට, සමන් දේවාලයට හෝ දෙවොල වටා ඇති ගම්වල ඇවිදින්නට එන්නැයි මම කියන්නෙමි!
 
රත්නපුර මහ සමන් දේවාල පෙරහැර, ඇසළ සමයේ සමස්ත කළු ගඟ ඉහළ නිම්නයම බැතිබර වින්දනයකින් කුළු ගන්වන සංස්කෘතික මංගල්‍යයකි. එය එක් අතකින්, කළු ගඟ ඉහළ නිම්න වැසියන්ගේ පාරම්පරික දැනුම් සම්භාරය, කලා මාධූර්්‍යයෙන් සංකේතවත් කරන කූටප‍්‍රාප්ති සන්දර්ශනයක් වන්නේ යයි ද මට සිතේ!
2016/08/21.

ඇඟ හිිරි වැටෙන ‘වකුගඩු සටන’

‘වකුගඩු සටන’
ඇඟ හිිරි වැටෙන පොතක්!

(ක‍්‍රිෂ්ණ විජේබණ්ඩාර)
බොහොමයක් විද්වතුන්ට අනුව, රජරට ප‍්‍රදේශයෙන් ඇරඹුණු මාරාන්තික නිදන්ගත වකුගඩු රෝගයට නිශ්චිත හේතුකාරකයක් තවම සොයා ගෙන නැත! එයට ‘ආසනික්’ ඇතුළු බැර ලෝහ සහ ඒවා මහ පොළොවට ගෙන එන කෘෂි රසායන බලපාන්නේ යයි කීම, තවම තහවුරු නොවූ කතාවකි!
 
විද්වතුන් යයි පෙනී සිටින පිරිසක් පතුරුවන මෙම මතවාදය හරියට, ‘අසුවල් එක හංගා ගෙන වෘෂණ කෝෂ මගින් අවල කෙළියේ යෙදෙන්නේ යයි කියන’ ගමේ කතාව සිහි ගන්වයි! මාරාන්තික නිදන්ගත වකුගඩු රෝගයට හේතුව, කෘෂි රසායන ඔස්සේ පොළොවට එකතු වන ආසනික්, කැඞ්මියම් ඇතුළු බැර ලෝහවල ක‍්‍රියාකාරිත්වය බව, ලොව මහත් සම්භාවනාවට පාත‍්‍ර වූ විද්‍යාත්මක පර්යේෂණවලින් හෙළිවී තිබීම, ඊට හේතුව ය. ඒ බව ලෝක සෞඛ්‍ය සංවිධානය ලංකාවේ කළ පර්යේෂණ මගින් ද අනාවරණය විය. එසේ තිබිය දීත් සමහර පිරිස් තම ‘අහවල් එක’ සඟවා ගෙන කතා කරති!
 
මෙබඳු පූර්විකාවක් සටහන් කරන්නට සිතුණේ,  පසුගිය දා (අගෝස්තු 02 වැනි දා) නිකුත්වූ ‘වකුගඩු සටන’ ග‍්‍රන්ථය කියවීමෙන් පසුව ය. කෘතියෙහි කතුවරයා, ලංකාවේ කෙරුණු සුප‍්‍රකට වකුගඩු රෝග ඵර්යේෂණයේ නියමුවා වන ආචාර්ය චන්න සුදත් ජයසුමන සූරීහු ය. වෛද්‍යවරයෙකු ද වන හෙතෙම, රජරට විශ්වවිද්‍යාලයෙහි ජ්‍යෙෂ්ඨ කථිකාචාර්යවරයෙකි. ඔහුගේ ග‍්‍රන්ථයෙහි පිටු සංඛ්‍යාව 478කි. එය පුරාවට සිය වකුගඩු රෝග පර්යේෂණය ගැන සවිස්තර කතා පුවත ඔහු විසින් හෙළිදරව්කර තිබේ. ‘වකුගඩු සටන’, එක හුස්මට කියවා ගෙන යා හැකි තරම් අගනා සරල ශෛලියකින් ලියැවී ඇති, පාඨකයාගේ මනස බුද්ධියෙන් පුබුදුවන දැනුම් සම්භාරයකින් හෙබි ග‍්‍රන්ථයකි. එය පළකර ඇත්තේ ‘සරසවි ප‍්‍රකාශකයන්’ ය.
 
රජරටින් ඇරඹී, රට පුරා පැතිරෙමින් යන මාරාන්තික නිදන්ගත වකුගඩු රෝගයට හේතුකාරක කවරේදැයි විස්තර කරන අතරතුර ඔහු, අතුරු කාරණා කිහිපයක් ද අපට කියා දෙයි. ඉන් එකක් නම්, කෘෂි රසායන සම්බන්ධයෙන් වෙළෙඳ සමාගම් එල්ල කරන බලපෑම සහ ඒ පිටුපස සැඟව ඇති දේශපාලනයයි. අනෙක, කෘෂි රසායන පේ‍්‍රමී උගතුන්, ඊට එරෙහි වන අය කෙරෙහි පතුරුවන වෛරී ක‍්‍රියාමාර්ග සමූහයයි. ඉන් ලංකාවේ විද්‍යාත්මක පර්යේෂණ ක්ෂේත‍්‍රය කොතෙක් දුරට කුණුවී තිබේ ද? යන කාරණය ගැන ද පාඨකයා දැනුවත් කෙරේ. 
 

ආචාර්ය චන්න ජයසුමන මහතා

ඇත්ත ඇති හැටියෙන් කියනවා නම්, ‘කෘෂි රසායන වෙළෙඳ මාෆියාව’, ආණ්ඩුවලටත් වඩා ප‍්‍රබල භූමිකාවක් රඟ දක්වයි!
 
චන්න ජයසුමනයන් සිය ග‍්‍රන්ථයෙන් හෙළිකරන කාරණා සම්භාරය, යමෙකුගේ ඇඟ හිරි වැටෙන තරම් ය! එය ඇත්තටම සැබෑ සටනකි.
එබැවින් නව ග‍්‍රන්ථය ගැන මෙන්ම, ඉන් මතු කෙරෙන කාරණා සම්බන්ධයෙන් ද යමක් ලියා තැබීම සමාජ යුතුකමක් සේ දකින්නෙමි. එය ඔහු වැනි යහපත් පර්යේෂකයන්ට ද, ඊට සහාය දුන් සැමට ද කෙරෙන ගෞරවයක් වන්නේ ය.
 
‘වකුගඩු සටන’ කෘතියෙහි සඳහන් වන ආකාරයට, මාරාන්තික නිදන්ගත වකුගඩු රෝගය මුලින්ම නිරීක්ෂණයවී තිබුණේ 1990 දශකය මැද භාගයේ ය. ඒ, අනුරාධපුර දිස්ත‍්‍රික්කයේ පදවිය ගොවි ජනපද ප‍්‍රදේශයෙනි. ඉන් පසුව අද වන විට එය ලංකාවේ වියලි කලාපීය කෘෂිකාර්මික ප‍්‍රදේශ ගණනාවක පැතිරෙමින් තිබේ.
 චන්න ජයසුමනයන් රැුස් කළ තොරතුරු අනුව, එදා පටන් අද දක්වා අඩු තරමින් පුද්ගලයන් 18,000ත් 22,000ත් අතර සංඛ්‍යාවක් රෝගයෙන් මියගොස් තිබේ. මේ වන විට රෝගය වැළ`දී ඇති ජන සංඛ්‍යාව 75,000කට ආසන්න බව කියනු ලැබේ. තවත් දහස් ගණනක පිරිසක් තමන්ට රෝගය වැළ`දී ඇති බවක් නො දැන ජීවත් වෙමින් සිටිති.
 
චන්න ජයසුමනයන් කියන හැටියට, බටහිර වෛද්‍ය විද්‍යාවේ ඇති ක‍්‍රමවේද අනුව, නිදන්ගත වකුගඩු රෝගයට කෙරෙන ප‍්‍රතිකාර, ‘බෝල එන හැටියට බැට් කිරීමක්’  බඳු ය. (පිටුව-51) එසේම රුධිර කාන්දුකරණ ක‍්‍රියාවලිය යනු, පුද්ගලයෙකු ජීවත් කරවන ප‍්‍රතිකාරයක් නොවේ. එය මරණය පමා කරන ක‍්‍රමවේදයකි! (පිටුව-53)
 
එහි තේරුම, යම් හෙයකින් රෝගය වැළඳුන හොත් මරණය ඒකාන්ත වන බවයි!
 
කෙසේ වෙතත්, චන්න ජයසුමනයන් කියන්නේ දේශීය වෛද්‍ය ක‍්‍රමය තුළ වකුගඩු රෝගය පාලනය කිරීම සඳහා යම් යම් ප‍්‍රතිකාර ඇති බවයි. තමන් ඒවා ගැන තොරතුරු සෙවීමෙහි ද නියැලෙමින් සිටින බවයි.
 
පර්යේෂණ මගින් හෙළිවූ අන්දමට, රෝගය වැඩිපුරම වැළඳී ඇත්තේ ‘කිවුල් ජලය’ පානය කරන්නට සිදුවූ පිරිසට ය. ඔවුන් පානය සඳහා ජලය සපයා ගෙන ඇත්තේ නො ගැඹුරු ළිං මගිිනි. රෝගය වැළදුණු බහුතරය රටේ වියලි කලාපීය ජනපදවල වෙසෙන ගොවීන් ය.
 
රෝගයට හේතුව, කෘෂි රසායන ඔස්සේ පොළොවට එකතු වන ආසනික් සහ කැඞ්මියම් ඇතුළු බැර ලෝහ බව කලින් ද පැවසුවෙමු. පර්යේෂණවලින් අනාවරණය වූයේ රෝගයට ගොදුරුවූ අයගේ මුත‍්‍රා, හිස කෙස් සහ නියපොතු ආදියෙහි ආසනික් සහ බැර ලෝහ අන්තර්ගතව ඇති බවයි! ඒවා ශරීරයට ලැබී ඇත්තේ බැර ලෝහ සහිත පළිබෝධනාශක හ කෘතිම රසායනික පොහොර යොදා නිපදවන සහල්වල බත අනුභව කිරීමෙනි. බතින් ලැබෙන විෂ, පානය කරන කිවුල් ජලය සමග සංයෝග වීමෙන් රෝගය හට ගන්නා බව හෙළි විණි.
 
කරුණු මෙසේ වුව ද, ඇතැම් උගතුන් මේ කාරණා පිළිිගැනීමට කොහෙත්ම සූදානම් නැත. ඊට හේතුව වන්නේ, ඔවුන් කෘෂි රසායන වෙළෙඳ සමාගම්වල ක‍්‍රියාවලිය කෙරෙහි ඇති දැඩි කැමැත්තයි! කැමැත්ත හට ගෙන ඇත්තේ රුපියල් හෝ ඩොලර් ලැබීමේ පදනමිනි! විදෙස් සංචාර හෝ වෙනත් වරදාන සහ වරප‍්‍රසාද ලැබීමේ පදනමිනි!
 
ලංකාවේ කෙරුණු නිදන්ගත වකුගඩු රෝග පර්යේෂණයේ නියමුවා වූයේ චන්න ජයසුමනයන් ය. ඒ සඳහා ඔහුට, මහාචාර්ය නලීන් ද සිල්වා, මහාචාර්ය ප‍්‍රියානි පරණගම, මහාචාර්ය මාලා අමරසිංහ සහ ප‍්‍රියන්තා සේනානායක ඇතුළු විද්වත් පිරිසකගේ මගපෙන්වීම ලැබිණි. ඇමරිකාවේ කැලිපෝනියාවේ කළ පර්යේෂණ කොටස් ස`දහා මහාචාර්ය සරත් ගුණතිලක මහතාගේ මාර්ගෝපදේශකත්වය හිමි විය. මෙම කටයුතු සඳහා අති විශාල පිරිසක් පසුබිමෙහි සිටිමින් සහාය දී තිබේ. පර්යේෂණ කටයුතු කෙරුණේ කැලණිය විශ්වවිද්‍යාලයේ දී ය.
 
අනාදිමත් කාලයක් මුළුල්ලේ ලංකාවේ පැවති බහු වැදෑරුම් ක‍්‍රම ශිල්පයකි. එයට ආහාර විහරණය, ශාක ඖෂධ භාවිතය, රස වෙදකම, නාඩි ශාස්ත‍්‍රය, ආදිය මෙන්ම භෞතික ලෝකයට නො පෙනෙන බලවේගවල ශක්තිය ද යොදා ගැනුණු බව ප‍්‍රකට ය. යන්ත‍්‍ර-මන්ත‍්‍ර, බලි-තොවිල්, ශාන්තිකර්ම සහ ජ්‍යෝතිෂ්‍ය මෙන්ම විවිධ පුද පූජා, බුදු ගුණ කවි සහ පිරිත් ආදිය ද එයට භාවිත කෙරිණි. ‘සිංහල වෙදකම’ නමින් ප‍්‍රකට වූ ලංකාවේ දේශීය වෛද්‍ය ක‍්‍රමය, බටහිර වෛද්‍ය ක‍්‍රමය ප‍්‍රචලිත වන්නට පෙර රටේ ප‍්‍රධාන වෛද්‍ය ක‍්‍රමය විය. එය බොහෝ කාලයක් මුළුල්ලේ ලක් වැසියන් සුවපත් කිරීමට යොදා ගැනුණි.
 
චන්න ජයසුමනයන් ඇතුළු පිරිසගේ වකුගඩු රෝග පර්යේෂණය ද, එවන් ආභාෂයක් ලැබූ බව පෙනේ. ඒ, යම් යම් කාරණා සඳහා නාථ දෙවියන්ගේ මග පෙන්වීම් ද දායකකර ගැනීමෙනි. නවීන විද්‍යාත්මක පර්යේෂණයක් සඳහා නො පෙනෙන බලවේගවල පිහිට ලබා ගැනීම අති විශාල ලෙස විවේචනයට ද ලක් විය. ‘වකුගඩු සටන’ ග‍්‍රන්ථයේ චන්න මෙසේ කියයි.
 
‘ථෙරවාදී බුදු දහම ගැන හොඳ අවබෝධයකින් පසුවූ මට දෙවියන්, බඹුන්, භූතයන් හෝ වෙනත් ඇසට නො පෙනෙන ජීව කොටසක සම්මුති පැවැත්ම ගැන ප‍්‍රශ්නයක් නො වීය.’ (පිටුව-100)
චන්න කියන හැටියට, කිවුල් ජලය පානය කරන ප‍්‍රදේශවල අයට රෝගය වැළඳීමට හේතුව ආසනික් විය හැකි බවට මුල්ම අනුමානය ලැබී ඇත්තේ එතැනිනි!
 
නවීන විද්‍යාත්මක පර්යේෂණයකට නාථ දෙවියන් ගාවා ගැනීම, යම් විසම්මුති බවක් ජනිත කරවන බව ඇත්ත ය. එහෙත් ආසනික් ඇතුළු බැර ලෝහ කතාව පර්යේෂණය මගින් ද සනාථ විය. එසේම නාථ දෙවියන් සමග කොහෙත්ම සම්බන්ධයක් නො පැවති ලෝක සෞඛ්‍ය සංවිධාන පර්යේෂණයෙන් ද ඒ බව සනාථ විය. දෙවියන්ගේ බැල්ම කෙසේ වෙතත්, පර්යේෂණය ඔස්සේ සත්‍යය මතුකර ගැනීම පිණිස ඉන් මහත් පිටිවහලක් ලැබුණු බව පිළිගැනීමට සිදු වේ.
 
නිදන්ගත වකුගඩු රෝගය වැළඳීම කෙරෙහි ‘ග්ලයිපොසේට්’ අඩංගු වල්නාශක වර්ග බලපාන බව සොයා ගැනීම, විශේෂ කාරණයක් විය. ඒ සඳහා පර්යේෂණ කෙරුණේ, ඇමරිකාවේ කැලිපෝනියා විශ්වවිද්‍යාලයේ ද සහායෙනි. ග්ලයිපොසේට් අනාවරණයකර ගැනීම, අපේ රටේ පමණක් නොව ලෝකයේ ද මහත් ආන්දෝලනයට තුඩු දුන් බව ග‍්‍රන්ථයෙහි සඳහන් වේ.  ග්ලයිපොසේට් අඩංගු කෘෂි රසායන නිපදවා ලෝකයට බෙදා හරින්නේ ඇමරිකාවේ ‘මොන්සැන්ටෝ’ සමාගමයි. එය ලොව කෘෂිකාර්මික ක්ෂේත‍්‍රයේ ඉතා ප‍්‍රබල වෙළෙඳ සමාගමකි.
 
ග්ලයිපොසේට් අනාවරණය වීමත් සමගම, සමාගමට හිතවත් බලවේග චන්න ජයසුමනලාට එල්ල කරන්නේ විශාල පීඩනයකි. මේ හෙළිදරව්ව බොරුවක් බව ඔප්පු කරන්නට ඔවුන් දැරූ උත්සාහය අති විශාල ය.
 
ග්ලයිපොසේට් යනු කොල පැහැයෙන් යුත් සියලූම ශාක විනාශකර දමන රසායනයකි. එබැවින් වගා බිම් සකස් කිරීමේ දී ඉහළ ඵලදායකත්වයක් හිමිකර ගනියි. ඒවා මුලින්ම ලංකාවේ භාවිතකර ඇත්තේ 1983 වසරේ දී පමණ ය.
 
චන්න සිය කෘතියේ ස`දහන් කරන ආකාරයට,  පදවිය ප‍්‍රදේශයේ ගොවීන් 1980 දශකය මුල් භාගයේ සිට ඒවා භාවිතකර ඇත. ඒ ගැන ගොවීන් පවසා ඇත්තේ, ‘කුඹුරු පස බටර් මෙන්  මෙලෙක් කරන මැජික් ද්‍රාවණයක්’ යනුවෙනි. (පිටුව-250-251) ඉන් අඩු ශ‍්‍රමයකින් බිම් සකස් කළ හැකි බව ගොවීන් අත්දැක ඇත.
 
පදවියේ ඇතැම් ගොවීන් උදේ කාලයේ ග්ලයිපොසේට් අඩංගු කෘෂි රසායන (රවුන්ඩප්) යොදා, එදාම අත් ට‍්‍රැක්ටරයෙන් කුඹුර මඩකර, එදිනම වී වැපිරූ අවස්ථා ද තිබී ඇති බව කතුවරයා කියයි! (පිටුව-214) රෝද දෙකේ ට‍්‍රැක්ටරයත්, ග්ලයිපොසේට් අඩංගු කෘෂි රසායනත්, ‘අමුඩෙයි-පුකයි මෙන්’ ගැලපුණු බව ඔහු ගැමි වහරින්ම පවසයි.
 
මහවැලි බලධාරීහු 1980 දශකය මුල් භාගයේ දී, මහවැලි ‘සී’ කලාපයේ කෙත් බිම් සකස් කිරීම සඳහා ග්ලයිපොසේට් අඩංගු කෘෂි රසායන මහා පරිමාණයෙන් යොදා ගත් ආකාරය ද චන්න ජයසුමනයන් සිය ග‍්‍රන්ථයෙහි විස්තරකර තිබේ. 1983 වසරේ පටන් ඉන්දීය ග්ලයිපොසේට් නිෂ්පාදන රජරට ප‍්‍රදේශයේ අලෙවිකර ඇති බව ඔහු කියයි. (පිටුව-213)
 
අද මහවැලි ‘සී’ කලාපය ද (ගිරාඳුරුකොට්ටේ සහ දෙහිඅත්තකණ්ඩිය ආදී) නිදන්ගත වකුගඩු රෝගයේ ගොදුරු බිමකි.
 
මහවැලි සංවර්ධන ව්‍යාපාරය හේතුවෙන් ලංකාවේ වී වගා බිම් ප‍්‍රමාණය විශාල ලෙස ඉහළ ගියේ ය. එය කවුරුත් දන්නා කාරණයකි. ඊට සාපේක්ෂව පළිබෝධනාශක භාවිතය ද වේගයෙන් ඉහළ ගිය බව කෘතියෙහි සඳහන් වේ. වර්ෂ 1976ට සාපේක්ෂව, 1979 වසරේ දී පළිබොධනාශක ආනයනය සියයට 237කින් ඉහළ ගිය බව කතුවරයාගේ නිරීක්ෂණයයි. (පිටුව-154)
 
රසායනික බැර ලෝහ අහිතකර මාත‍්‍රාවලින් ශරීරගත වීම නිසා වකුගඩු රෝගය සෑදෙන්නට සාමාන්‍යයෙන් වසර 15ක් පමණ ගතවේ. ඒ අනුව බලන කල, රජරට වැසියන් ග්ලයිපොසේට් භාවිත කළ වකවානුවත්, ඔවුන් රෝගයට ගොදුරුවූ වකවානුවත් එකට ගැලපෙයි! ආසනික් සහ කැඞ්මියම් ආදී බැර ලෝහ මිනිස් වකුගඩුවලට උග‍්‍ර ලෙස විෂ සහිත වේ. (පිටුව-158)
 
චන්න ජයසුමනලා වකුගඩු රෝග පර්යේෂණය කරන අතරතුර, මෙරට විද්වතුන් වැඩි දෙනෙක් සිට ගත්තේ ජනතාව සමග නොවේ! ඔවුන් සිට ගත්තේ කෂිි රසායන සමාගම් සමග ය! මුලින්ම ඔවුහු ආසනික් ගැන හෙළි වෙනවාට එරෙහිව ගියහ. ඊළඟට, ආසනික්, කැඩ්මියම් ඇතුළු බැර ලෝහ සාන්ද්‍රණය සහ කෘෂි රසායන අතර සම්බන්ධය හෙළි වෙනවාට එරෙහි වූහ. එයින් පසුව ‘ග්ලයිපොසේට්’ බේරා ගැනීම සඳහා සටන් කළහ. චන්න ජයසුමනලා කරන දෙයින් ලංකාවේ කෘෂි කර්මාන්තය බිඳ වැටෙතියි මතවාද පැතිර වූහ. පර්යේෂකයන් ‘ප‍්‍රීමා’ තිරිඟු පිටි සමාගමේ කොන්ත‍්‍රාත්තුවක් ඉටු කරතියි තර්ක කළහ.වකුගඩු රෝග ප‍්‍රශ්නය ‘ප්ලෝරයිඩ්’ සහ ඇලූමිනියම් හැලි-වළං මත පටවන්නට උත්සාහ කළහ.
 
වකුගඩු මාරයා ග්ලයිපොසේට් බව හෙළි වීමත් සමගම දැන් ඔවුන් අලූත් පුහු තර්කයක් මතු කරමින් සිටිති! ‘වකුගඩු රෝගයට හේතුව, ගොවීන් අධික ලෙස හිරු රශ්මියට නිරාවරණයවී, විජලනයට පත් වීමයි’ යන්න, ඒ අලූත් කර්කයයි. කතුවරයා සඳහන්කර ඇති ආකාරයට, එය කෘෂිි රසායන සමාගම් විසින් සිය කුලී අන්තේවාසික විද්‍යාඥයන් යොදවා, බටහිර දී ගොඩ නැගූ මතවාදයකි. එය බටහිර රටවලදීම පරාජය විය. එසේ වුවත් ලංකාවේ ඇතැමුන් දැන් එය අපේ රටේ වපුරමින් සිටිති!
 
කෘෂි රසායන වෙළෙඳ සමාගම්වලට කුලියට කඩේ යන ලංකාවේ විද්වතුන් කොතරම් නිහීන ලෙස හැසිරුණාදැයි යන කාරණය ද, වකුගඩු රෝගය පිළිබ`ද සංවාදයේ දී හෙළිදරව් විය. ලංකාවේ පළිබෝධනාශක රෙජිෂ්ඨාර්වරයා වරක් මාධ්‍ය මගින් ප‍්‍රකාශකර තිබුණේ, ආසනික් යනු මනුෂ්‍ය ශරීරයට අත්‍යවශ්‍ය මූල ද්‍රව්‍යයක් බවයි! (පිටුව-135)
 
නිදහස් අධ්‍යාපනයෙන් හැදී වැඞී, විද්වතුන් වූ බොහොම දෙනෙක් රට වැසියන්ට ද්‍රෝහිවී ඇති ආකාරය මෙන්ම, සමහර මහජන නියෝජිතයන් ද, ඇතැම් මාධ්‍ය ආයතන ද, ඒ මග ගිය ආකාරය, කෘතිය මගින් නිරූපනය වේ.
 
x    පේරාදෙණිය සරසවියේ සිටි එක්තරා මහාචාර්යවරයෙක්, වරක් ලෝක ප‍්‍රකට කෘෂි රසායන සමාගමක් සමග ගිවිසුමක් අත්සන් කළේ ය. ඔහු ගැන රේගු පරීක්ෂණයක් ද පැවැත් විණි. හෙතෙම පසුව කාර්මික තාක්ෂණ ආයතනයේ තනතුරකට ද පත් විය! (පිටුව-132)
 
x    වකුගඩු රෝග නිවාරණය වෙනුවෙන් පත් කෙරුණු කමිටුවකට වරක් කැබිනට් ඇමතිවරයෙකුගේ සහෝදරයෙකු ද පත් කෙරිණි. හෙතෙම ලංකාවට පළිාබා්ධනාශක ගෙන්වන සමාගමක හිමිකරුවෙකි! (පිටුව-197-198)
 
x    පේරාදෙණිය සරසවියේ එක්තරා මහාචාර්යවරයෙක්, කෘෂි රසායන ආනයන සමාගමක ද අධ්‍යක්ෂවරයෙකි!
 
x    ලංකාවේ ප‍්‍රකටතම විද්‍යුත් මාධ්‍ය ආයතනයක හිමිකාර සමාගමෙහි උප සමාගමක්, ලංකාවට ග්ලයිපොසේට් ආනයනය කරයි! නිතරම මහජනයා වෙනුවෙන් පෙනී සිටින්නේ යයි කියා ගන්නා විද්‍යුත් මාධ්‍ය ආයතනය,  ලංකාවේ වකුගඩු රෝගය ගැන හෝ ග්ලයිපොසේට් ප‍්‍රශ්නය ගැන කටක් අරින්නේවත් නැත!
 
x    ලංකාවේ කාර්මික තාක්ෂණ ආයතනයේ සේවය කළ අධ්‍යක්ෂවරයෙකුගේ පුත‍්‍රයා, රැකියාව කරන්නේ කෘෂි රසායන සමාගමක ය.
 
x    චන්න ජයසුමනයන් වකුගඩු රෝගය පිළිබඳ සිය පශ්චාත් උපාධි පර්යේෂණය කරන්නේ, කැලණිය විශ්වවිද්‍යාලයෙහි ශිිෂ්‍යයෙක් වශයෙනි. එහෙත් ඔහුට සරසවිය ඇතුළෙන්ම බරපතල ලෙස කෙණිහිලිකම් සහ බාධා කිරීම් එල්ල වෙයි. පසුව ඔහුට ඉන් ඉවත්වී, පර්යේෂණය සඳහා රජරට විශ්වවිද්‍යාලය තෝරා ගැනීමට සිදු වෙයි. (පිටුව-231-233) ඔහු පශ්චාත් උපාධිය සම්පූර්ණ කරන්නේ එතැනිනි.
 
‘වකුගඩු සටන’ ග‍්‍රන්ථය, අපට ලංකාවේ මාරාන්තික නිදන්ගත වකුගඩු රෝගය ගැන බොහෝ දේවල් කියා දෙයි. එය සැබවින්ම සටනකි. එසේම, කෘෂි රසායන සමාගම් මාෆියාවට මුළු රටම බිළිවී ඇති ආකාරය ගැන ද ඉන් විස්තර කෙරේ. ගොවීන් දහස් ගණන් මියගොස් තිබියදීත් ඒ අය, කෘෂි රසායන ඊට හේතු වෙතියි පිළි ගන්නට මැලි වෙති. ඔවුන්ට අවශ්‍යව ඇත්තේ විෂ සහිත කෘෂි රසායන ආරක්ෂාකර ගැනීමට ය!
 
මෙය දිගින් දිගටම රටවැසි සංවාදයට ලක්විය යුතු කාරණයක් ද වන්නේ ය.
චන්න ජයසුමනයන්ගේ ග‍්‍රන්ථය, ‘ඇඟ හිිරි වැටෙන’ කෘතියක් යයි පැවසුවේ ඒ නිසා ය.
(ඡායාරූප-අන්තර්ජාලයෙනි)
2016/09/05.

මෑත ලංකාවේ කෙරුණු 
විශාලතම ජල අරගලය-ලූණුගම්වෙහෙර
 

(ඡායාරූපය අන්තර්ජාලයෙනි)

(ක්‍රිෂ්ණ විජේබණ්ඩාර)
කැන්ටර් ලොරි කෑල්ලක බැඳ තිබූ ‘ලවුඩ්ස්පීකරය’ උස් හඬින් නින්නාද විය.
 
‘සුළු මොහොතකට හැම දෙනාම නිශ්ශබ්ද වෙන්න’ ඉන් හඬ නැගිණි. එය ග‍්‍රාම නිලධාරී පී. මුතුමාල මහතාගේ කටහඬ ය!
 
මැණික් ගං ඉවුරේ පැරණි ‘අලි කාණුව’ අසලට රැස්ව සිටි හාර දහසකට අධික ගොවීන් පමණක් නොව, යාල මහ වනය පවා සැණෙකින් නිහඬ වූවා වැන්න.
 
‘අපි දැන් ඇළ කැපීමේ ශ‍්‍රමදානය ආරම්භ කරන්නයි යන්නේ. අපි මෙතැනින් වැඩ පටන් ගන්නවා. අලි කාණුව දිගේ ගියාම, එක් එක් ගොවි සංවිධානවලට වෙන් කරලා තියෙන කොටස් පෙනේවි. දැන් වැඩ ආරම්භ කළාට පස්සේ දහවල් කෑම කාලා, ඒ තැන්වලට ගිහින් වැඩකර ගෙන යන ලෙස ඉල්ලා සිටිනවා. අවශ්‍ය මගපෙන්වීම් කැලේ ඇතුළෙදි ලැබේවි. දැන් අපි මෙතැන සිටින සියලූම දෙනා අතරින්, ලූණුගම්වෙහෙර ව්‍යාපාරේ පැරණිම ගොවියාට මෙතැනට ආරාධනා කරනවා, මුලින්ම පස් පිඩැල්ලක් කපලා මැණික් ගඟ ලූණුගම්වෙහෙරට හැරවීමේ කටයුත්ත ආරම්භ කරන ලෙස’, මුතුමාල මහතාගේ හඬ වනය පුරා ගිගුම් දුන්නේ ය.
 
එන්ඩ, එන්ඩ, මහ ගොවියා එන්ඩ’ රන්ජිත් කුමාරසිංහ මහතා ගං ඉවුරේ සිට අඬ ගැසුවේ කඩිනමිනි.
 
‘මහ ගොවියා’ අනිකෙකු නොව, ‘තිස්සවැවේ කලූ මහත්තයා’ ය. වඩාත් නිවැරදිව කියනවා නම්, පී. ඒ. ධර්මදාස (71) ගොවි මහතා ය.
 
ගං ඉවුරේ සිටි ගොවීන් පිරිසක් ගෙදරින් ගෙනා ගොක් අත්තක් වියා, පහන් පැලක් සකස්කර තිබිණි. ඔවුහු මහත් බැතියෙන් එය දැල්වූහ. ගඟ හැරවීම සාර්ථක වේවා යයි ප‍්‍රාර්ථනා කළහ. තිස්සමහාරාම, ඇල්ලගල, ක්ෂේත‍්‍රාරාම විහාරාධිපති, දෙනගම ඥණරතන හිමියන් ප‍්‍රමුඛ වනයට මැඩමකර සිටි මහා සංඝරත්නය සෙත් පිරිත් සජ්ජායනයක් ඇරඹූහ.
 
පී. ඒ. ධර්මදාස මහ ගොවියා, ඒ වන විට හැත්තෑ එක් හැවිරිදියෙකි. ඔහු තිස්සවැව ගොවි ජනපදයට පැමිණ ඇත්තේ 1949 වර්ෂයේ දී ය. ඔහු ගං ඉවුරෙන් බැස්සේ කුමාරසිංහ මහතාගේ අතේ එල්ලී ගෙන ය. හෙතෙම මුලින්ම සාර මහ පොළොවටත් දෙවනුව, මැණික් ගඟේ රන් දියවරටත් වැඳ නමස්කාර කළේ ය. ඊළඟට උදැල්ලක් ගෙන ඇළ කැපීම ආරම්භ කරමින්, පස් පිඩැල්ලක් කපා දැම්මේ ය!
 
රැස්ව සිටි හාර දහසක් පමණ ගොවීහු එකෙණෙහි සාදුකාර දුන්හ. ඊළඟට මහ වනය ගිගුම් දෙන පරිද්දෙන් අත්පොලසන් දුන්හ! ප‍්‍රීති ඝෝෂා කළහ. ඒ වන විට වේලාව දහවල් 1.15 පමණ වී තිබිණි.
 
‘මාත් ආවෙ ශ‍්‍රමදානෙට. මං මෙහෙම දෙයක් බලාපොරොත්තු වුණේ නෑ’, මැණික් ගඟ හැරවීමේ කටයුත්ත ඇරඹීමෙන් පසුව ගං ඉවුරට ගොඩවූ කලූ මහත්තයා පැවසුවේ කඳුළු සලමිනි!
 
මෙය ප‍්‍රබන්ධ කතාවක් නොවේ. ලියුම්කරු මෙම අත්දැකීම ලැබුවේ, 2002 වසරේ සැප්තැම්බර් මස 14 වැනි දා යාල මහ වනයේ, ගෝනගං ආරට නුදුරු මැණික් ගඟ ඉවුරේ දී ය. එනම්, කිරිඳි ඔය ව්‍යාපාරයේ ගොවීන් හාර දහසකට අධික පිරිසක් එක්ව බලහත්කාරයෙන් මැණික් ගඟ හරවන්නට ගිය දවසේ ය.
 
එය මෑත ඉතිහාසයේ ලංකාවේ කෙරුණු විශාලතම, ප‍්‍රබලතම ගොවි ශ‍්‍රමදානයයි. ප‍්‍රබලතම ගොවි සටනයි. සටනට මුල පිරුණේ වසර ගණනක් මුළුල්ලේ ලූණුගම්වෙහෙර ගොවීන් මුහුණ දුන් වාරි ජල ගැටළුවයි. ඔවුහු එදා යාල වනයට වැදුණේ, ‘වතුර අරන් මිසක් මැරුණත් ආපහු නම් එන්නෙ නෑ’ යයි තිර හඬින් පවසමිනි.
 
අවසන, රටේ පාලකයන්ට ඇස්-කන් පියා ගෙන සිටීමට නො හැකි විය!
මේ කෙටි සටහන, ඔවුන්ගේ සටන පිළිබඳවයි.
 
000000000000000000000000000000000000
කිරිඳි ඔය හරස් කරමින් වර්ෂ 1985 දී ඉදි කෙරුණු ලූණුගම්වෙහෙර ජලාශය, අක්කර අඩි 1,83,795ක ජල ධාරිතාවකින් සමන්විත වූවකි. එය පිහිටියේ හම්බන්තොට දිස්ත‍්‍රික්කයේ ය. ජලාශයෙන් දියවර සැපයෙන සමස්ත භූමිය අක්කර 25,000කි.
 
ඒ අනුව, එහි ‘නව ප‍්‍රදේශයෙහි’ (වම් ඉවුර) වූ ගොවි බිම් ප‍්‍රමාණය අක්කර 15,000ක් විය. දකුණු ඉවුර හෙවත් පැරණි ප‍්‍රදේශයෙහි (තිස්ස වැව, දෙබරවැව, වීරවිල වැව, පන්නෙගමුව වැව සහ යෝධ වැව යන පැරණි පංච මහා වැව් යටතේ ඇති වගා භූමිය) පිහිටි ගොවි බිම් ප‍්‍රමාණය අක්කර 10,000ක් විය. මේ සියල්ල ‘කිරිඳි ඔය ව්‍යාපාරය’ හෙවත් ‘ලූණුගම්වෙහෙර ව්‍යාපාරය’ යනුවෙන් හැඳින්විණි.
 
සුභවාදී අපේක්ෂාවන් කොතෙක් පැවතිය ද, ජලාශය විවෘත වූ දා පටන්ම එහි වැසි ගොවීන්ට උග‍්‍ර ජල හිඟයකට මුහුණ දීමට සිදු විය. එබැවින් අක්කර 25,000ක සමස්ත වගා භූමිය එකවර වගා කිරීමට තරම් ජල සම්පතක් ඔවුන්ට නො ලැබුණේ ය. ලූණුගම්වෙහෙර ජලාශයට අපේක්ෂා කළ තරම් ජලය නො ලැබීම, ඊට හේතුව විය.
 
මේ හේතුව නිසා, වාරිමාර්ග බලධාරීන්ගේ උපදෙස් පරිදි ‘තට්ටු මාරු’ හෙවත් ‘රෝස්ටර් ක‍්‍රමයකට’ සිය වගා කටයුතු මෙහෙයවා ගන්නට ගොවීන්ට සිදු විය. ඒ අනුව බොහොමයක් වගා බිම්වලට වාරි ජලය සැපයුණේ, වගා කන්න හතරකට හෝ හයකට වරක් පමණි!
 
එබැවින් ලූණුගම්වෙහෙර ව්‍යාපාරය පුරා උග‍්‍ර ආහාර හිඟයක් මෙන්ම දරිද්‍රතාවයක් ද පැතිර යන්නට විය. වාරි ජලය ඉල්ලා කෙරෙන ජල සටන් ද රාශියක් ඇති විණි. ජලය අරභයා ‘නව’ සහ ‘පැරණි’ ප‍්‍රදේශ අතර ද නො හොඳ නෝක්කාඩු හට ගත්තේ ය. ගොවීන් සහ වාරිමාර්ග බලධාරීන් අතර ද ගැටුම් ඇති විය. ගොවීන් දිගින් දිගටම ඉල්ලා සිටියේ, නුදුරින් ගලා බස්නා ‘මැණික් ගඟ’ හැරවීමෙන් හෝ ලූණුගම්වෙහෙරට අතිරේක ජල දහරාවක් ලබා දී, තම කුසගිනි නිවන ලෙසයි. ඔවුහු වසර 17ක් තිස්සේ වාරි ජලය සඳහා සටන් කළහ. එහෙත් රටේ පාලකකාරකාදීන් ඔවුන්ගේ ජල ප‍්‍රශ්නයට විසඳුමක් දීමට අපොහොසත් වූහ.
 
ලූණුගම්වෙහෙර ව්‍යාපාරයේ ඇති විශාලතම ගොවි සංවිධානය වූයේ, ‘කිරිඳි ඔය ව්‍යාපාර ඒකාබද්ධ ගොවි සමිති සංගමයයි’. එසේම ‘ගිරුවාපත්තුව ඒකාබද්ධ ගොවි සංවිධානය’ ද පැවතිණි. ඔවුන් කොතෙක් හඬ නැගුව ද, ලූණුගම්වෙහෙර ජලාශයේ ජල හිඟය දුරුකර දීමට රටේ පාලකයන් කටයුතු නො කළහ. 2002 වර්ෂය වන විට, මෙසේ උග‍්‍ර ජල හිඟයට මුහුණ දී සිටින ගොවි පවුල් සංඛ්‍යාව 15,000ක් ලෙස හඳුනා ගෙන තිබිණි. ඔවුන්ගේ පීඩනය දිනෙන් දින මෝරා යමින් පැවතිණි.
 
2002 වසරේ සැප්තැම්බර් මස 14 වැනි දා, ලූණුගම්වෙහෙර ගොවීන්ගේ වසර 17ක ජල පීඩනය පුපුරා ගියේ මුළු රටම මහත් ආන්දෝලනයට පත් කරමිනි. එය, ලූණුගම්වෙහෙර ගොවීන් 4000කට අධික පිරිසක් එක්ව යාල මහ වනයට පිවිස, බලහත්කාරයෙන්ම මැණික් ගඟ හරවන්නට වේගවත් උත්සාහයක යෙදීමේ සිද්ධියයි. එය ඔවුන් වසර 17ක් තිස්සේ ඉවසලා, ඉවසලා, බැරිම තැන ගත් තීන්දුවක් ලෙස හැඳින්විණි.
 
එහි දී ගොවීන් ක‍්‍රියාත්මක කරන්නට ගිය සැලසුම කෙටියෙන් මෙසේ ය.
යාල ජාතික වනෝද්‍යානයේ, ගෝණගං ආර  ප‍්‍රදේශයට නුදුරු ‘දෙමෝදර’ නම් ස්ථානයකින් තාවකාලික ‘වැලි කොට්ට’ බැම්මක් තනා මැණික් ගඟ හිර කිරීම, සැලසුමෙහි මුල් අදියරයි. එතැනින් ලැබෙන ජල කඳ, අලූතින් කණින ඇළ මාර්ගයක් ඔස්සේ ‘හංගුණේ ආර’ නම් ජල මාර්ගයකට ගෙන එයි. ‘හංගුණේ ආර’, කිරිඳි ඔයට වැටෙන කුඩා අතු ගංගාවකි. හැරවෙන ජලය එයින් ලූණුගම්වෙහෙර ජලාශයට ලැබේ. ජලය ගෙන යාමේ කටයුත්ත සඳහා මිනින්දෝරු සැලසුමක් ද සකස්කර තිබිණි. මේ ආකාරයට තාවකාලික වැලි කොට්ට බැම්මක් මගින් හරවා ගැනෙන්නේ, වර්ෂා සමයේ දී මැණික් ගඟට එකතු වන අතිරික්ත ජලය පමණි.  ඇළවල් කැණීම් ආදී සියළු කටයුතු කෙරෙන්නේ ගොවීන්ගේ දායකත්වයෙනි. ශ‍්‍රමදාන පදනමිනි.
 
මැණික් ගඟේ එන අතිරික්ත ජලය ලූණුගම්වෙහෙරට හැරවීම පිළිබඳ ගොවීන්ගේ සැලසුම, ‘නිකම්ම පිළිසිඳුණු එකක්’ ද නො වූයේ ය. ඒ සඳහා පදනම්කර ගෙන තිබුණේ, 1999 වසරේ ජනවාරි මස 21 වැනි දා ‘කිරිඳි ඔය ව්‍යාපාර කමිටුවට’ ඉදිරිපත් වුණු යෝජනාවකි. එය ඉදිරිපත්කර ඇත්තේ, කිරිඳි ඔය වම් ඉවුරේ ගොවි නායකයෙකු වූ ඬේව්ඩ් දිසානායක මහතා (බෙරලිහෙල හින්නි මහත්තයා) විසිනි. ගව පට්ටි හිමියෙකු වූ හෙතෙම, යාල වනයේ මැණික් ගඟ ඉසව්වේ බොහෝ සැරිසැරූ කෙනෙකි. එසේම ලූණුගම්වෙහෙර ජල හි`ගය නිසා පීඩා විඳිමින් සිටි ගොවියෙකි. වනයේ සැරිසැරූ ඔහුට, මැණික් ගඟ  දෙමෝදරින් හරස් කළ හොත්, හංගුණේ ආර සහ ඌවගල් ආර ඔස්සේ ලූණුගම්වෙහෙරට ජලය ගෙනා හැකි බව ප‍්‍රත්‍යක්ෂ විය. ඉක්බිති ඔහු එය යෝජනාවක් වශයෙන් කිරිඳිි ඔය ව්‍යාපාර කමිටුවට ඉදිරිපත්කර තිබිණි. ‘මැණික් ගඟ හැරවිමේ ජනතා ව්‍යාපාරය’ සිය සැලසුම සකස්කර ගත්තේ, ඩේව්ඩ් දිසානායක මහතාගේ යෝජනාව තවදුරටත් වැඩි දියුණු කිරිමෙනි.
 
මැණික් ගඟ හරවා ගැනීමේ ප‍්‍රයත්නය, කිසිදු දේශපාලන හෝ වෙනයම් කණ්ඩායමක් විසින් මෙහෙයවන ලද්දක් නො වීය. එහි සංවිධායකයන් සහ සහභාගිවූ ගොවි සමූහයා අතර, ලංකාවේ බහුතරයක් දේශපාලන පක්ෂ නියෝජනය කරන පිරිස් සිටි බව ඇත්ත ය. එහෙත් එහි කිසිදු දේශපාලන අරමුණක් හෝ මෙහෙයවීමක් නො තිබිණි. අනෙක, බලහත්කාරයෙන් මැණික් ගඟ හැරවීමේ කටයුත්ත සඳහා එකල රටේ පාලක පක්ෂයේ හෝ විපක්ෂයේ කිසිදු දේශපාලනඥයෙක් සහභාගි නො වීම ද කැපී පෙනුණි.
 
මැණික් ගඟ හැරවීමේ ප‍්‍රයත්නය සඳහා පුරෝගාමී වූයේ, ද ඊට අදාළ ගවේෂණ පවත්වා මූලික සැලසුම් සකස් කළේ ද, තිස්සමහාරාමයේ, නීතිඥ පියරත්න බණ්ඩාර මහතාගේ සභාපතිත්වයෙන් යුත් ‘මැණික් ගඟ හැරවීමේ ජනතා ව්‍යාපාරය’ නම් සංවිධානයයි. ග‍්‍රාම නිලධාරියෙකු වූ පී. මුතුමාල මහතා එහි ලේකම්වරයා විය. ගොවි නියෝජිතයන් වන එම්. ඞී. දයානන්ද, චාලි ජයසේකර, ජයරත්න මුතුකුමාරණ, එම්. කේ. ආරියදාස,  ජයවර්ධන, යන මහත්වරුද, වරලත් ඉංජිනේරු රුවන් කාසිවත්ත, ග‍්‍රාම නිලධාරී එම්. පී. එල්. උදය කුමාර, ඒ. වික‍්‍රමසූරිය (තැපැල් මහත්තයා) ඇතුළු පිරිසක් ද එහි ප‍්‍රධාන ක‍්‍රියාකාරිකයන් අතර වූහ.
 
ඔවුන්ගේ ඇරයුම පරිදි, කිරිඳි ඔය ව්‍යාපාරයේ විශාලතම ගොවි සංවිධානය වන ‘කිරිඳි ඔය ව්‍යාපාර ඒකාබද්ධ ගොවි සමිති සංගමය’ ද මැණික් ගඟ හැරවීමේ ප‍්‍රයත්නයට එක් විය. එහි සභාපති සිරිපාල ජයවීර සහ ලේකම් රංජිත් කුමාරසිංහ යන මහත්වරු ප‍්‍රමුඛ ගොවි ක‍්‍රියාකාරිකයෝ ද ‘මැණික් ගඟ හැරවීමේ ජනතා ව්‍යාපාරය’ සමග අත්වැල් බැඳ ගත්හ. සරත් චන්ද්‍රසේකර යාපා මහතාගේ ප‍්‍රධානත්වයෙන් යුත් ‘ගිරුවාපත්තුව ඒකාබද්ධ ගොවි සංවිධානය’ ද මැණික් ගඟ හැරවිමේ ව්‍යාපාරයට එක් විය.
 
මැණික් ගඟ හැරවීම සඳහා ලැබුණු සියලූ සහභාගිත්වයන්, අවසානයේ මහා ජන සේනාවක් බවට පත් විණි. ඔවුහු 2002 වසරේ සැප්තැම්බර් 14 වැනි දා දහවල් මහ පෙරහරින් යාල වනයට පිවිසුණහ. ඒ ජන සන්නිපාතය සංඛ්‍යාවෙන් නම් 4000කට අධික ය. එය, රජවරුන්ගේ යුගයෙන් පසුව මෑත ලංකාවේ කෙරුණු විශාලතම ගොවි ශ‍්‍රමදාන ව්‍යාපාරය බව පැවසිණි. දෙමෝදර සිට නව ඇළ මාර්ගය කැපීම ඇරඹිණි.
 
වාරි ජල හිඟයෙන් පීඩිත ගොවීන් 4000කට අධික පිරිසක්, යාල මහ වනය මැද කඳවුරු බැඳ ගෙන මහා ශ‍්‍රමදානයක් පැවැත්වීම, රටට අමුතුම සිද්ධියක් විය. එයට ජනමාධ්‍ය මගින් ද ඉහළම ප‍්‍රචාරයක් ලැබිණි. කිසිදු දේශපාලන නායකත්වයකින් තොරව එවැන්නක් සිදු වීම, මහත් කුතුහලය දනවන්නක් ද විය. එහෙත් රටේ පාලකයෝ ඒ සම්බන්ධයෙන් පළ කළේ  ඉතා නිහඬ පිළිවෙතකි. ශ‍්‍රමදානය බලන්නට යාල වනයට ගියේ, එවකට දකුණු පළාත් ප‍්‍රධාන අමාත්‍යවරයාවූ එච්. ජී. සිරිසේන මහතා පමණකි. ඔහු එහි ගොසින් ගොවීන් මුණ ගැසුණා පමණක් නොව, දකුණු පළාත් වාරිමාර්ග බලධාරීන් ගොවීන්ගේ සැලසුම අනුමත කරන්නේ නම්, ඊට පළාත් සභාවේ සහාය දෙන බව ද ප‍්‍රකාශ කළේ ය. වෙනත් කිසිදු  දේශපාලනඥයෙක් එහි පැමිණියේ නැත.
 
ගඟ හැරවීමේ ශ‍්‍රමදාන ව්‍යාපාරය ඇරඹියේ සැප්තැම්බර් 14 වැනි දා ය. ඉන් පසුව ඔක්තෝබර් මස 01 වැනි දා, බුත්තල පොලීසියේ නිලධාරීන් පිරිසක් මැණික් ගඟේ දෙමෝදරට පැමිණියහ. රජයේ නියෝගය පරිදි, ඇළ කැපීමේ ශ‍්‍රමදාන ව්‍යාපාරය තහනම් කළහ. තහනම පනවා තිබුණේ, එවකට වාරිමාර්ග හා ජල කළමනාකරණ අමාත්‍ය ධුරය දැරූ, ගාමිණී ජයවික‍්‍රම පෙරේරා මහතාගේ නියෝගයකට අනුව ය. ගොවි ශ‍්‍රමදානය ඔස්සේ ඒ වන විටත්, යෝජිත ඇළේ කිලෝමීටර් දෙකකට වැඩි කොටසක් සහමුලින්ම කපා හමාරකර තිබිණි. සාකච්ඡා වට කිහිපයක් පැවතිය ද, පොලිස් තහනම ලිහිල් නො වීය. ගොවීන්ට ආපසු ගම්බිමි බලා යන්නට සිදු විය.
 
රජය මැණික් ගඟ හැරවීමේ කටයුත්ත තහනම් කිරීම, දහස් ගණන් ගොවීන්ගේ කෝපයට හේතු විය. එහෙත් ඔවුහු ගැටුම් ඇතිකර ගන්නට නො ගියහ.
 
කෙසේ වෙතත් රජයේ පාර්ශවයෙන් කියැවුණේ, ලූණුගම්වෙහෙර ගොවීන්ට රජය මගින්ම නව ජලාශයක් බඳවා, මැණික් ගඟේ ජලය ලබා දෙන බවයි. අමාත්‍ය ගාමිණී ජයවික‍්‍රම පෙරේරා මහතා එකල ගොවීන් සමග සාකච්ඡා කරමින් එය අවධාරණය කළේ ය. එතැනින් නො නැවතුණු ඔහු, නව ජලාශ ව්‍යාපෘතියේ මූලික සැලසුම් කටයුතු  ප‍්‍රවීණ වාරි ඉංජිනේරුවරයෙකු වන කේ. ඞී. එස්. ගුණවර්ධන මහතාට පැවරුවේ ය.
ඒ අනුව, මැණික් ගඟේ ‘වෙහෙරගල‘ නමින් නව ජලාශයක් ඉදි කිරීමටත්, ඇළ මාර්ගයක් ඔස්සේ එහි ජලය ලූණුගම්වෙහෙර ජලාශයට ගෙන යන්නටත් සැලසුම් සකස් කෙරිණි. එහි දී ද භාවිත වන්නේ, ගොවීන්ගේ ප‍්‍රයත්නයේ දී සැලසුම් කළ ඇළ මාර්ග රේඛාවයි. එසේම ‘හංගුණේ ආර’ යි. ඉදි කිරීම් ලහි ලහියේ ක‍්‍රියාත්මක කෙරිණි. නව ‘වෙහෙරගල ජලාශය‘ 2005 වර්ෂයේ දී විවෘත විය.

ලියුම්කරු, වර්ෂ 1997 පටන්ම ලූණුගම්වෙහෙර ගොවීන්ගේ ජල අරගලය සමීපයෙන් සිටි මාධ්‍යවේදියෙකි. 2002 වසරේ ඔක්තෝබර් 01 වැනි දා, ගඟ හැරවීමේ ශ‍්‍රමදානය තහනම් කරන අවස්ථාව වන විට ද ඔහු සිටියේ එහි ගොවීන් සමග ය. ඔහු මේ සම්බන්ධයෙන් ලියූ විශේෂාංග ලිපි රාශියක් එකල ‘ලක්බිම ඉරිදා සංග‍්‍රහයෙහි’ පළ විය.
 
වෙහෙරගල ජලාශය ගැන කතා කරන, එය නරඹන බොහෝ දෙනා වර්තමානයෙහි මහත් සතුටට පත් වෙති. එහි සුන්දරත්වයෙන් වශී වෙති. එසේ වුව ද, මේ ජලාශය නිකම්ම පහළ වූවක් නොවේ. එය වසර 17ක් මුළුල්ලේ ලූණුගම්වෙහෙර ගොවීන් මහත්  සමගියෙන් ගෙන ගිය දැවැන්ත ජල අරගලයෙහි නිසැක ප‍්‍රතිඵලයයි. ඇත්තටම එය පිරී ඇත්තේ, ඔවුන්ගේ දුක් කඳුළුවලිනි!
 
වෙහෙරගල ජලාශය ඔස්සේ මැණික් ගඟේ ජලය ලැබීම නිසා, අද (2016) ලූණුගම්වෙහෙර ගොවීන්ට වාරි ජල ප‍්‍රශ්න නැත. වී වගාවට ‘තට්ටු මාරු’ හෝ ‘රෝස්ටර් ක‍්‍රම’ නැත. ඔවුහු අද යල-මහ දෙකන්නය පමණක් නොව, අතරමැදි කන්නයක්  ඔස්සේ ‘මුං ඇට’ පවා වගා කරමින් සිටිති.
2016.07.25.

ලංකාවේ නව ගොවි ජනපද සංස්කෘතිය කැමරාවෙන් සටහන් කළ ශ‍්‍රීලාල් ගෝමස්

ලංකාවේ නව ගොවි ජනපද සංස්කෘතිය
කැමරාවෙන් සටහන් කළ ශ‍්‍රීලාල් ගෝමස්

(ක‍්‍රිෂ්ණ විජේබණ්ඩාර)
එය ඉකුත් (2016) අප‍්‍රියෙල් මාසයේ මුල් භාගයේ දවසකි. දුරකතනය එහා පැත්තේ සිටියේ, අප හිත මිත‍්‍ර ඡායාරූප ශිල්පී ශ‍්‍රී ලාල් ගෝමස් ය.
 
‘මචං, අර පොතේ අත් පිටපත මං උඹට එවනවා. ඒක උඹට හොඳයි කියලා හිතෙන විදිහට එඩිට් කරලා දීපන්. මං අසනීපෙන් ඉන්නේ. ඒත් කොයි වෙලාවක හරි උඹව බලන්න එනවා. මට ඔය වැඩේ කරලා දීපන් මචං’ ඔහු කියා ගෙන ගියේ ය.
 
පුරා 35 වසරක තම මාධ්‍ය ජීවිතයේ ලැබූ විවිධ අත්දැකීම් අළලා පොතක් ලියමින් සිටින බව, ශ‍්‍රී ලාල් මීට ඉහත ද මට කියා තිබිණි. එහි පෙරවදන ලියා දෙන ලෙස ද ඔහු ඉල්ලූවේ ය. එබැවින් ශ‍්‍රී ලාල් සිය කෘතියේ වැඩ අවසන්කර තිබීම මට අලූත් ආරංචියක් නො වීය. එය ඔහුගේ කුළුඳුල්  ග‍්‍රන්ථයයි! මම ඔහුට සුභ පැතුවෙමි.
 
පසු දින එක්තරා කූරියර් සේවාවක් ඔස්සේ ඔහු සිය අත් පිටපත ගාල්ලේ පිහිටි මගේ නිවසට එවා තිබිණි. එහි කතා පුවත් 63ක් විය. ඒ සියල්ල එක හුස්මට කියවා ගෙන යා හැකි, මහත් කුතුහලය දනවන අපූර්ව කතා පුවත් ය. ශ‍්‍රී ලාල්ගේම ජීවන අත්දැකීම් ය.
 
අත් පිටපත ද සමග අතිශයින්ම සංවේදී කෙටි ලිපියක් ද විය.
‘මා කියූ අර පොත මේ සමග එවමි. ලැබුණු බව දන්වන්න. සුදුසු ආකාරයේ වෙනස්කම් කොට පොත හොඳින් සකසා දෙන්න. ඔබගේ පෙරවදන මේ සමග ලියා එවන්න. මේ අතර වාරයේ මට යම්කිසි කරදරයක් වුවහොත් කරුණාකර පොත සකසා රත්නපුරේ සුනිල්ට භාර දෙන්න’ යයි එහි ලියා තිබිණි.
 
ඔහු තදබල ලෙස අසනීපයෙන් පසුවන බව දැන සිටියෙමි. එහෙත් ඉක්මණින් අප හැර යතියි මොහොතකට වත් නො සිතිණි. ඒ අතර රත්නපුරයේ සුනිල් අයියාට ද (සුනිල් ලීලානන්ද පෙරේරා) දුරකතනයෙන් අමතුවෙමි. අත් පිටපත සමග ලැබුණු අමුතු ලිපිය ගැන ද කියා සිටියෙමි. ‘මම පෙරෙයිදාත් එයා බලන්න ගිහිල්ලයි ආවේ’, සුනිල් අයියා දුක්මුසුව කීය.
 
කෙසේ වුව ද, කෘතියට යොදා තිබුණු ‘නම’ නම් මගේ සිත් නො ගත්තේ ය.
 
‘ආයුබෝවන් කැමරාව’ නව ග‍්‍රන්ථයේ නාමයයි!
එහි අරුත, ඔහු ඡායාරූප ක්ෂේත‍්‍රයෙන් සමුගන්නවා බඳු හැඟීමක් උපදවයි. එසේ විය හැකි ද?
 
‘මචං, මේ නම නම් හරියන්නෙ නෑ. ඒක වෙනස් කරපන්’, මම ශ‍්‍රී ලාල් අමතා පැවසුවෙමි.
 
‘හරි, උඹ නමක් යෝජනා කරපන්’ යයි ඔහු එය මට පැවරීය.
එහෙත් සුදුසු නමක් මගේ සිතට ආවේ නැත. එබැවින් අත් පිටපත සංස්කරණයකර යැව්වෙමි. තම කෘතිය ‘ෆාස්ට් ඇඞ්’ සහ ‘සුරස ප‍්‍රකාශන’ අධිපති පේ‍්‍රම් දිසානායක මහතා විසින් මුද්‍රණය කරන බව ද ශ‍්‍රී ලාල් මා සමග පැවසී ය.
 
ඉකුත් ජූලි මාසයේ අග හරියේ දිනක ඔහු යළිත් මට කතාකර, පොත මුද්‍රණයකර අවසන් බව කියා සිටියේ ය. එය ‘තිත්ත රස’ යනුවෙන් නම්කර තිබිණි. ඒ නම අලංකාර ය!
 
‘මචං, පොතේ උත්සවේ දි උඹ කතාවක් කරපන්’ යයි ද ඔහු ඉල්ලී ය. මම ‘හා’ කීවෙමි.
 
‘උත්සවේ මෙහෙයවන්න කැලූම් ශ‍්‍රීමාල්ට දෙනවා’, ශ‍්‍රී ලාල් සිය පොතේ දොරට වැඩුමේ උත්සවය ගැන සිතැඟි හෙළි කළේ මහත් සතුටිනි! ‘තිත්ත රස’ කෘතිය අතිශයින්ම ශෝභමානව මුද්‍රණය කෙරී තිබිණි.
 
කාලය ඉගිල යන්නේ අපට  ඕනෑ හැටියට නොවේ! මේ සටහන ලියන අද අගෝස්තුවේ 11 වැනි දා ය. අද උදේ පාන්දරින්ම අපේ මාධ්‍ය සගයෙකු වන ප‍්‍රෑන්ක් ද සොයිසා මා ඇමතී ය.
 
‘අයියේ, අද පාන්දර ශ‍්‍රී ලාල් අයියා නැති වෙලා!’ ඔහු කියා සිිටියේ ය.
 
‘අපේ ශ‍්‍රී ලාල් ?’
 
මම තුෂ්නිම්භූත වූයෙමි.
 
මා මෙන්ම මගේ බිරින්දෑ  ද අසනීපයෙනි. එබැවින් ශ‍්‍රී ලාල්ගේ සුව දුක් බැලීමට යන්නට ද අපට නො හැකි විය. එහෙත් ඔහු මියගියේ යයි කෙලෙසක සිතන්න ද? 27 වසරැුති මගේ මාධ්‍ය ජීවිතයේ ඔහු පිළිබඳ මතක සටහන් ඊයේ-පෙරේදා වාගේ ය! ඒවා ඇතුළේ සිටින ශ‍්‍රී ලාල් ගෝමස් තවමත් ජීවමාන ය!
 
මියයන විට වැවිලි කර්මාන්ත අමාත්‍යංශයේ මාධ්‍ය ලේකම්වරයා වශයෙන් සේවය කළ ශ‍්‍රී ලාල්, මෑත ලංකාවේ විසූ කීර්තිමත් මාධ්‍ය ඡායාරූප ශිල්පියෙකි. ප‍්‍රවෘත්ති ඡායාරූප කලාවේ ප‍්‍රවීණයෙකි. 2000 වසරේ ඇරඹුණු ‘ලක්බිම’ දිනපතා පුවත්පතේ ආරම්භක ඡායාරූප කර්තෘවරයා වූයේ ඔහු ය. අපි දස වසරකට වැඩි කාලයක් එහි එකට වැඩ කළෙමු. හැමවිටම ඔහු හොඳ සහෘදයෙක් වූයේ ය.
 
රූපකායෙන් නො දුටුව ද, මට ඔහු මුලින්ම හඳුනා ගන්නට ලැබෙන්නේ 1980 දශකයේ මුල් භාගයේ දී ය. ඒ, එවකට මහවැලි සංවර්ධන අමාත්‍යංශය මගින් පළ කෙරුණු ‘ඉසුර’ සඟරාවෙනි. එකල මම උසස් පෙළ හදාරමින් සිටියෙමි. ඒ අතර ‘ඉසුර’ පාඨකයෙක් වීමි. එහි පළ වූ ශ‍්‍රීලාල්ගේ ඡායාරූප මගේ සිත් ගත්තේ ය.
 
ඊට පසුව ඔහු හමු වූයේ 1990 වසරේ දිනක ය. එවකට මම ප‍්‍රාදේශීය වාර්තාකරුවෙකු වශයෙන් ‘දිනමිණ’ පුවත්පතට වැඩ කරමින් සිටියෙමි. ඔහු ‘දිවයින’ පුවත්පතේ සේවය කරමින් සිටියේ ය. දිනක් ඔහු අපේ ගම වන කිරිඇල්ලට ආවේ, එකල සබරගමු පළාත් සභාවේ ප‍්‍රවෘත්ති නිලධාරියා වූ සුනිල් ලීලානන්ද පෙරේරා මහතා ද සමගිනි. ඔවුන් සමග ‘දිවයිනේ’ චන්ද්‍රසිරි දොඩන්ගොඩයන් ද විය. අපි එදා දුම්බර මිනිරන් පතල් පැවති ප‍්‍රදේශයේ චාරිකා කළෙමු. චන්ද්‍රසිරි දොඩන්ගොඩයන් ඒ ගැන ‘ඉරිදා දිවයිනට’ ලියූ විශේෂාංගය, ශ‍්‍රීලාල්ගේ පින්තූරවලින් හැඩවී තිබිණි. එයින් පසුව ඔහු යළි මට හමු වූයේ ‘දිවයිනෙන්’ නික්ම, ‘දිනපතා ලක්බිමට’ පැමිණි පසුව ය. ලක්බිමේ වැඩ කළ සමයේ මගේ විශේෂාංග ගමන් ගණනාවකටම ඔහුගේ අනගි සහාය ලැබිණි.
 
පත්තර කන්තෝරු ජීවිතයේ දී ශ‍්‍රීලාල් සම්බන්ධයෙන් මට ඇති මතක සටහන් බොහෝ ය. අප මිතුරන් බව ඇත්ත ය. එහෙත් වෘත්තීය ජීවිතයේ දී අප අතර විශිෂ්ඨ සාම්‍යයක් පැවතුණා යයි කියන්නට පුළුවන්කමක් නැත. වඩා හොඳ ප‍්‍රවෘත්තියක්, වඩා හොඳ විශේෂාංගයක් හෝ වඩා හොඳ ඡායාරූපයක් වෙනුවෙන් අප අතර ‘වෘත්තීය ගැටුම්’ පැවතුණි. ඔහු සුහද විවේචකයෙකු වූයේ ය. හැමවිටම සිය ඡුායාරූප ශිල්පී සගයින් වෙනුවෙන් මෙන්ම, වඩා හොඳ ඡායාරූපයක් වෙනුවෙන් ද පෙනී සිටියේ ය.
 
මා අසා ඇති ආකාරයට, ශ‍්‍රී ලාල් සිය මාධ්‍ය ජීවිතය ආරම්භ කරන්නේ මහවැලි සංවර්ධන අමාත්‍යංශයේ මාධ්‍ය ඒකකයෙනි. එහි දී ඔහුට එවකට එහි අමාත්‍යවරයා වූ (දිවංගත) ගාමිණී දිසානායක මහතාගේ මගපෙන් වීම් ලැබේ. මාධ්‍ය ඒකකයේ ප‍්‍රධානියා වූයේ ශිවපාල බණ්ඩාර මහතා ය. ඔහු මාධ්‍ය ලෝකයේ දැවැන්තයෙකි. එකල ලංකාවේ ප‍්‍රබලතම මාධ්‍ය ඒකකය පැවතියේ ‘මහවැලියේ’ ය. කලාකරුවන්, මාධ්‍යවේදීන්, සිනමාකරුවන්, ඡායාරූප ශිල්පීන්, ලේඛකයන් සහ වෘත්තීයවේදීන් විශාල පිරිසක් එහි සේවය කළහ. ශ‍්‍රී ලාල් ගෝමස් ද, සුනිල් ලීලානන්ද පෙරේරා ද එහි සාමාජිකයන් ය. ගාමිණී දිසානායක ඇමතිවරයා, ඔවුන් හඳුන්වා ඇත්තේ ‘ඒන්ජල්ස්ලා දෙන්නා’ යනුවෙන් ලූ!
 
 

ඡයාරූපය-ශ්‍රී ලාල් ගෝමස්

මහවැලියේ ගත කළ සමයේ ශ‍්‍රී ලාල් අතින් ඉතා වටිනා සේවාවක් ඉටු විය. අලූත බිහිවන නව මහවැලි ගොවි ජනපද සංස්කෘතිය සහ එහි හදගැස්ම, කැමරාවෙන් සටහන් කිරීම ඒ අනගි සේවාවයි. මට වැටහෙන ආකාරයට, ලාංකේය නව ගොවි ජනපදකරණයේ ජන හදගැස්ම කැමරා කාචයට හසුකර ගත් ප‍්‍රමුඛතම ඡුායාරූප ශිල්පියා ඔහු ය! ඔහුගේ කාච සටහන් පිරික්සන විට ඒ සඳහා ඔහුට තිබුණු ශිල්පීය පරිචය අපූර්ව බව පෙනී යයි. දේශපාලන ඡායාරූප සම්බන්ධයෙන් ද ඔහුට තිබුණේ කදිම පරිචයකි. වරින්වර කොළඹ දී පැවැත්වූ ඡායාරූප ප‍්‍රදර්ශනවලින් ඔහු සතුව පැවති කුසලතාවය අපූරුවට හෙළිදරව් විය.

පසුකාලීනව ‘දිවයින’ සහ ‘ලක්බිම’ යන පුවත්පත්වලට ඔහුගේ සේවාව ලැබිණි. ප‍්‍රවෘත්ති ආවරණ කටයුතුවල දී අතිශය අවදානම් අවස්ථාවලට පවා මුහුණ දුන්නේ, කිසි දිනක මැසිවිලි නො කියමිනි. ඒ අතර, තරුණ ඡායාරූප ශිල්පීන් විශාල පිරිසකට ද මාධ්‍ය ක්ෂේත‍්‍රයට එන්නට ඔහු පාර කපා දුන්නේ ය. මියයන විට 61 හැවිරිදි වියෙහි පසුවූ ශ‍්‍රී ලාල්, තිදරු පියෙකි.
 
ශ‍්‍රී ලාල්ට  සිය කුළුඳුල් කෘතිය ඉතා ඉක්මණින් දොරට වඩවන්නට  ඕනෑකර තිබිණි. එහෙත් ඉක්මන් දිනයක් සඳහා කොළඹින් සුදුසු ශාලාවක් නො ලැබිණි. පසුව ඉක්මන් දිනයක් ලැබුණේ, අගෝස්තු 25 වැනි දාට ය. ඒ මහවැලි කේන්ද්‍ර ශ‍්‍රවණාගාරයෙනි. ‘මං ඒක බුක් කළා මචං, උඹ එදාට වරෙං’ ඔහු මට දුරකතනයෙන් කීවේ ය. ඔහුගේ ස්වරයෙහි මහත් සතුටක් ගැබ්වී තිබෙනු හැඳින්නෙමි.
 
ඉකුත් ජූලි 28 වැනි දා රත්නපුරයේ යන අතර, කොළඹ ගියෙමි. මරදානේ  ‘ෆාස්ට් පබ්ලිකේෂන්’ ආයතනයට ගොසින් පේ‍්‍රම් දිසානායක මහතා ද මුණ ගැසුණෙමි. ශ‍්‍රී ලාල්ගේ පොත් උත්සවයේ දී කතා කිරීම පිණිස, ‘තිත්ත රස’ කෘතිය අරභයා මතකය අලූත්කර ගත යුතු ය. එදින ශ‍්‍රී ලාල් ද එහි එන බව පැවසුව ද, යළිත් අසනීප වීම නිසා නො පැමිණෙන බව දුරකතනයෙන් කීවේ ය.
 

ඡායාරූපය-ශ්‍රී ලාල් ගෝමස්

‘ශ‍්‍රී ලාල්ගේ අසනීපෙ නිසා තමයි ඔය පොත ඉක්මණට මුද්‍රණය කළේ. ඒක එයාට තව ධෛර්්‍යයක් වෙනවා’ යයි ‘තිත්ත රස’ කෘතියේ පිටපතක් මා අතට පත් කරමින් පේ‍්‍රම් දිසානායක මහතා පැවසුවේ ය.
කෙසේ වෙතත්, මාරයා ශ‍්‍රී ලාල්ට ඉස්සර විය. මහවැලි කේන්ද්‍ර ශ‍්‍රවණාගාරයේ දී ‘තිත්ත රස’ දොරට වඩින්නට දින තබා, දැන් ඔහු සමුගෙන ගොසිනි!

 
නව ග‍්‍රන්ථයේ නිමාව අලංකාර ය. එහි කවරය සැරසෙන්නේ ද ශ‍්‍රී ලාල්ගේ කාච සටහනකිනි. හුදෙකලා දුම්රිය මගක ගමන් කරමින් සිටින මිනිසුන් දෙදෙනෙකු ඉන් නිරූපනය වෙයි. එය ද අමුතු පින්තූරයකැයි මට සිතේ. ඔවුන්ගේ ගමන බොහෝ දුර ය. හරියට ශ‍්‍රී ලාල් සමු ගෙන ගියාක් මෙනි!
(සමාප්තයි)
2016/08/11.