ඊයියා-ගෝනුස්සෝ!

                                         පේ‍්‍රමණීය ගෝනුස්සෝ

 

(ක‍්‍රිෂ්ණ විජේබණ්ඩාර)

‘ඊයියා!’ ඒ, ගැහැණු ළමයින් ‘ගෝනුස්සන්ට’ කියන තවත් නමකැයි මම ඔබට නො කියමි. එසේ වුව ද, ගෝනුස්සන් යයි කී පමණින්ම  ඕනෑම කෙනෙකුට, නිරායාසයෙන්ම මතුවන ‘භීතිය’ හා ‘පිළිකුල’ ද සමග ‘ඊයියා’ යන තිගැස්සුම් වචනය ද සිහියට නැගෙනු ඇත්තේ ය.

නම කී පමණින්ම මිනිසුන් භීතියට සහ පිළිකුලට පත් වුව ද, ලංකාවේ වෙසෙන ගෝනුස්සන් බොහොම අහිංසකයන් ය. උන් කෘමි භක්ෂක, විලෝපික සත්ත්ව කොට්ඨාශයක් බව ඇත්ත ය. තමන්ට හිංසාවක්  හට ගත හොත් මිස, උන් මනුෂ්‍යයන්ට හිතාමතා පහර නො දෙති. අනෙක, ගෘහ ජීවිතයේ දී උන් ඉතා පේ‍්‍රමණීය ආදරවන්තයන් ය. එනම්, තමන් තෝරා ගත් සහකාරිය සමග මෘදු ලෙස පේ‍්‍රමාලිංගනයෙහි වෙළෙමින් සිය වර්ගයා බෝ කිරීමේ කටයුත්තේ යෙදෙන්නන් ය.

ගෝනුස්සන් සිය ප‍්‍රජනන කටයුතුවල යෙදෙන්නේ වර්ෂා සමයට ය. ඒ කාලයට පරිණත වුණු පිරිමි ගෝනුස්සෝ (යව්වනයෝ), නොයෙක් රැඟුම්-නැටුම් ඉදිරිපත් කරමින් හැසිරෙති. අඬු-පඬු දිග හැර ගෙන, නොයෙක් විලාශ මවමින් නටති. උන් එසේ රඟන්නේ සහකාරියන් ආකර්ෂණයකර ගැනීම සඳහා ය. රැඟුම් සංදර්ශනය කෙළවර බොහොමයක් යොවුන් ගෝනුස්සන්ට සහකාරියන් ලැබේ. එහි දී ඉදිරි අඬුවලින් තම පෙම්වතියගේ සිරුර අල්ලා ගන්නා පිරිමි සත්තු, ඇය බොහොම ප‍්‍රවේශමෙන් සුදුසු පරිසරයක් සහිත ස්ථානයකට කැඳවා ගෙන යති’. මේ ආදර චාරිකාව ඇතැම් විට මීටර් 100ක් හෝ 1000ක් වුව දිගු විය හැකි ය. ඉනික්බිති උන් ලිංගිකව හැසිරෙති. සාමාන්‍යයෙන් ගෝනුස්සන්ගේ ප‍්‍රජනක අවයව පිහිටන්නේ, උන්ගේ පපු පෙදෙසෙහි ය. පිරිමි සතා විසින් මෝචනය කරන ශුක‍්‍රාණු, ගැහැණු සතා විසින් තම ලිංගේන්ද්‍රියෙහි තවරා ගැනීම, සංසර්ගීය කටයුත්තයි.

ගෝනුස්සන් පිළිබඳව මේ අපූර්ව තොරතුරු අසන්නට ලැබුණේ, පසුගිය දා අපට මුණගැසුණු තරුණ ගෝනුසු පර්යේෂකයෙකු සමග කළ කතාබහේ දී ය. පර්යේෂකයා නමින්, කිත්මිණි ඖචිත්‍ය වික‍්‍රමාරච්චි (24) මහතා ය. කොළඹ විශ්වවිද්‍යාලයේ පශ්චාත් උපාධි පාඨමාලාවක් හදාරමින් සිටින හෙතෙම, කුඩා කාලයේ පටන්ම සතුන් ගැන උනන්දු වූවෙකි. වර්තමානයේ ඔහුගේ පර්යේෂණ විෂය ක්ෂේත‍්‍රය ‘ගෝනුස්සන්’ ය.

‘මගේ පියා (ජයන්ත් ස්වර්ණසිරි වික‍්‍රමාරච්චි) රැකියාව කළේ මහවැලි ව්‍යාපාරයේ. තාත්තා සත්්ත්ව ලෝලියෙක්. අපි කුඩා කාලයේ ගෙදර සත්තු ඇති කළා. අපේ අම්මා ද ඒවාට දිරි දුන්නා. අපේ නිවස පිහිටලා තිබුණේ පැපිලියානේ, බෙල්ලන්විල පැත්තට සමීපවයි. ඒ හරියේ වෙල් යාය. කුඩා කාලයේ තාත්තත් එක්ක එතෙන්ට එන කුරුල්ලන් නරඹනවා. මම මුල් කාලේ උනන්දු වුණේ උරගයන් සහ උභය ජීවීන් සම්බන්ධවයි. පසුකාලීනව ගෝනුස්සන් ගැන අධ්‍යනය කරන්න පෙළඹුණා’, කිත්මිණි කියන්නේ ය.

කිත්මිණි අකුරු කළේ රාජගිරිය ජනාධිපති විද්‍යාලයෙනි. ඉන් පසුව නාවල විවෘත විශ්වවිද්‍යාලයෙන් උසස් අධ්‍යාපනය හදාරන හෙතෙම, සතුන් පිළිබ`ද පර්යේෂණ කරන්නට උනන්දු වන්නේ ය. ඒ ස`දහා දෙහිවල ජාතික සත්ත්වෝද්‍යානයට සම්බන්ධ ‘තරුණ සත්වවේදීන්ගේ සංගමයේ’ ගුරුහරුකම් ද ඔහුට ලැබේ. අනතුරුව ඔහු පශ්චාත් උපාධි පාඨමාලාවක් හැදෑරීම පිණිස කොළඹ විශ්වවිද්‍යාලයට පිවිසෙයි.

සත්ත්ව විද්‍යාත්මකව ‘ඇනිමාලියා’  සත්ත්ව කාණ්ඩයට අයත් ගෝනුස්සන්, ‘ආත්‍රොපොඩා’ වංශිකයන්    හෙවත් ‘ඛණ්ඩිපාදිකයන්’ වෙති. සත්ත්ව විද්‍යාත්මකව උන් 'Scorpionidae’ යනුවෙන් නාමකරණය කොට තිබේ. සරලව ගත් විට, ගෝනුස්සන් වූකලී තම වර්ගයා පවා කා දමන විලෝපික සත්ත්ව කොට්ඨාශයකි. එදිනෙදා ජීවිතයේ දී කෘමි භක්ෂකයන් වන උන්, කසල ශෝධක සතුන් ලෙස ද ගණන් ගැනෙති. දැනට හඳුනා ගෙන ඇති ආකාරයට, ලොව පුරා ගෝනුසු විශේෂ 1750ක් පමණ සිටින බව ‘විකිපීඩියා’ අන්තර්ජාල විශ්ව කෝෂය සඳහන් කරයි. ශ‍්‍රී ලංකාවෙන් ද මේ වන විට ගෝනුසු විශේෂ 19ක් හඳුනා ගෙන තිබේ. අඟල් 07ක් පමණ දිගට වැඩෙන ‘කලූ ගෝනුස්සා’, නිල් පැහැයෙන් දිස්වන ‘කැලෑ ගෝනුස්සා’, මෙන්ම ‘කිරි ගෝනුස්සන්’ නමින් ප‍්‍රකට සුදු පැහැති ගෝනුස්සන් ද ඊට අයත් වෙති. රාත‍්‍රී කාලයට එළි බසින ගෝනුස්සන්, ජන සමාජය තුළ ප‍්‍රකටව සිටින්නේ විෂ සහිත කරදරකාරයන් වශයෙනි.

කොයි හැටි වෙතත්, ලංකාවේ වෙසෙන ගෝනුස්සන්ගේ දිවි පෙවෙත තවම මහත් අබිරහසකි. උන් පිළිබඳව අද වන තුරුත් ප‍්‍රමාණවත් තරම් පර්යේෂණකර නො තිබීම, ඊට හේතුවයි. කිත්මිණි ඒ කාරණය පැහැදිලි කරන්නේ මෙසේ ය.

‘බි‍්‍රතාන්‍ය යටත් විජිත පාලන සමයේ ඉන්දියාවේ පළවූ පොතක, ලංකාවේ ගෝනුස්සන් පිළිබ`දව යම් යම් තොරතුරු පළ වී තියෙනවා. එයින් පස්සේ කිසිදු ආයතනයකින් ලංකාවේ ගෝනුස්සන් පිළිබ`දව පර්යේෂණ කරලා නෑ. 1989 වසරේ ප‍්‍රංශ විද්‍යාඥයෙක් යම් අධ්‍යනයක් කරල තියෙනවා. එහි වාර්තාව පවා පළවූයේ ප‍්‍රංශ බසිනුයි. ඉන් පසුව, මහාචාර්ය කිත්සිරි බී. රණවන, ආචාර්ය නන්දන පී. දිනමිත‍්‍රා, වෛද්‍ය සිවපාලන් සිවන්සුදන්, ඉරෝනි අයි. නාගසේන, ප‍්‍රැන්ටිලෙක් කොවැරික්, සහ මහාචාර්ය සෑම් කුලරත්න යන විද්වත් පර්යේෂක පිරිසක් 2013 වසරෙදි මාරාන්තික ‘රතු ගෝනුස්සා’  මරණීය විෂ සහිත බව සොයා ගත්තා. ඌ ඉන්දියාවෙන් ලංකාවට ව්‍යාප්තවුණු බව සැලකෙනවා. උන් හමු වූයේ යාපනය ප‍්‍රදේශයෙන්. ඒ හැරෙන්නට අප දන්නා තරමින් වෙනත් පර්යේෂණ කෙරිලා නෑ. ඒක නිසා ගෝනුස්සන් ගැන තියෙන්නේ අල්ප අවබෝධයක්’, කිත්මිණි කියයි.

කිත්මිණිට සිය ගවේෂණ සඳහා, සුප‍්‍රකට සත්ත්ව පර්යේෂකයන් දෙපළකගේ මග පෙන්වීම් ලැබේ.  ඉන් එක් අයෙකු වන්නේ එල්. ජේ. මෙන්ඩිස් වික‍්‍රමසිංහ මහතා ය. ‘සත්ත්ව ලෝකයේ හැඩතල පිළිබඳව හැමෝම කරන දේවල් කරලා වැඩක් නෑ. මෙතෙක් කවුරුවත් අත නො ගහපු ක්ෂ්ත‍්‍රයකට උනන්දු වන්න’, ඔහු කිත්මිණට උපදෙස් දුන්නේ ය. ඒ සමගම, පාරිසරික නීතිඥ ජගත් ගුණවර්ධන මහතාගේ මගපෙන්වීම් ද ඔහුට ලැබිණි. ‘තරුණ සත්ත්වවේදීන්ගේ සංගමය’ කිත්මිණිගේ දැනුම මුවහත් කළේ ය. ‘එතැනින් පස්සෙ තමයි මම 2010 වසරෙදි ගෝනුස්සන් ගැන හදාරන්න පෙළඹුණේ‘, කිත්මිණි තමන් පියමං කළ මාවත් අරභයා අතීතාවර්ජනයක යෙදෙන්නේ එලෙසිනි.

කිත්මිණිගේ ගවේෂණ අත්දැකීම් අනුව, ගෝනුස්සන්ගේ ජීවන චර්යාවන් බොහොම අපූරු ය. වර්ෂාව උන් අකමැති දෙයකි. ඒ තම ‘ගුල්’ (වාසස්ථාන) තෙමෙන නිසා ය. වැසි සමයට ගෘහස්ත පරිසරයෙහි සරන නොයෙක් ගෝනුස්සන් ඔබ ද දැක ඇතුවාට සැක නැත. උන් එසේ ඇවිදින්නේ තම ගුල් තෙමී ගිය බැවිනි. බොහොමයක් ගෝනුසු විශේෂ පසෙහිම සිය ලැගුම් ගුල් සාදා ගනිති. සත්ත්ව විද්‍යාවේ දී ඒවා ‘පාංශුමය ගුල්’ නමින් ව්‍යවහාර වේ. ගෝනුස්සන් කෘමි භක්ෂකයන් ය. එහෙත් ඇතැම් ගෝනුස්සන් ඉතා දිගු කාලයක් නිරාහාරව සිටීමේ සමතුන් වෙති. සමහරු මාසයක් තරම් නිරාහාරව සිටිති. ඒ කාලයට උන් ආහාරයට ගන්නේ, තම ගුල ඉදිරිපිටට හසුවන කෘමියෙක් පමණි. නිරාහාරව වුව අතිශයින්ම නිසොල්මනේ සිටීමට උන් බොහොම කැමති ය.

පොදුවේ ගත්කල, ජන සමාජය ගෝනුස්සන් පිළිබ`දව දක්වන්නේ පිළිකුල මුසු භීතියකි. උන්ගේ දෂ්ඨන විෂ සහිතවීම ඊට හේතුවයි. කිත්මිණි කියන හැටියට, 2013 දී යාපනයෙන් හමුවූ රතු ගෝනුස්සා හැරුණු විට, අනෙක් ගෝනුස්සන් මාරාන්තික විෂ සහිත වූවන් නොවේ. යමෙකුට දෂ්ඨ කළ හොත්, උන්ගේ විෂ මැකීමට ගමේ අත්බේත් වූව ප‍්‍රමාණවත් ය.

සිය වාසය පිණිස අ`දුරු ස්ථාන තෝරා ගන්නා ගෝනුස්සන්, වනගතව මෙන්ම ගෘහස්ථ පරිසරයේ ද කොතෙකුත් හමු වේ. නාගරික පරිසරයේ ද උන් අපූරුවට ජීවත් වෙති. ලොව ඇතැම් රටවල උන් සුරතල් සතුන් ලෙස හදා වඩා ගනු ලැබේ. ලංකාවේ තවම එවන් සුරතලයක් දකින්නට නැත.

ආහාර පිණිස ගොදුරු අල්ලා ගැනීමේ දී ගෝනුස්සන් මුලින්ම භාවිත කරන්නේ, ඉදිරිපස ඇති විශාල ‘ඩැහි අඬු’ යුගලයයි. ඒවා ඉතා ශක්තිමත් ය. අල්ලා ගත් ගොදුර අඩපණ කිරීම ස`දහා වලිගය කෙළවර ඇති විෂ පිරි විත (දළය) යොදා ගනියි. වල්ගය හිසට ඉහළින් මෙහෙයවා ගොදුරට දෂ්ඨ කිරීම උන්ගේ සිරිතයි.

ගෝනුසු අම්මලා පැටවුන් රකින්නේ, උන් සිය පිට මත රඳවා ගනිමිනි. එහි දී ශක්තිවන්ත පැටවුන්, දුබල පැටවුන් කා දමමින් වැඩෙති. අවසන ඉතිරි වන්නේ සවිමත් සිරුරු සහිත, පරිසරයට ඔරොත්තු දිය හැකි සතුන් කිහිප දෙනෙක් පමණි.

ගෝනුස්සන් අපේ රටේ වන සත්ත්ව හා වෘක්ෂලතා ආඥා පනත යටතේ රැකවරණ ලබන්නෝ ය. එහෙත් මිනිසුන් විසින්ම බිය නිසා උන් තලා මරා දමති! කෙසේ වෙතත් ගෝනුස්සන් නම් කිසිදාක බියෙන් පලා යන්නේ නැත. යම් සතුරු කරදරයක දී උන් නො බියව ඊට මුහුණ දෙති. අනතුරක් දැනුණු විගසම උන්, ඉදිරි ඩැහි අඬු යුගල පුප්පා, වලග ඔසවා, හිටි තැනම නතර වෙයි. ඒ සතුරු ප‍්‍රහාරයට මුහුණ දීම සඳහා ය. පලා යාම උන්ගේ සිරිත නො වේ. හිටි තැනම නතරවී අඬු අමෝරා ගැනීම සතුරාට කරන අභියෝගයකි.

‘උන් හරි මෝඩයි. පාරවල්වල වාහන එන කොටත් උන් එහෙම හැසිරෙනවා. අන්තිමට මැරෙනවා’ කිත්මිණි තම නිරීක්ෂණ ඇසුරෙන් කියන්නේ ය.

(විශේෂ ස්තුතිය පාරිසරික නීතිඥ ජගත් ගුණවර්ධන මහතාට)

2014/07/01.